Verkiezingen
Samenvatting
Utrechters weten de weg naar de stembus te vinden. De laatste jaren is bij elke verkiezing de opkomst in Utrecht hoger dan landelijk. Bij de Tweede Kamerverkiezing eind 2023 ging in alle wijken een meerderheid naar de stembus. GroenLinks-PvdA is de grootste partij bij de Tweede Kamerverkiezing in 2023.
In het kort
- Opkomst bij Europees Parlementsverkiezing 56,3%
- Opkomst bij Tweede Kamerverkiezing 79,8%
- Opkomst bij Provinciale Statenverkiezing 61,9%
- Opkomst bij Gemeenteraadsverkiezing 56,3%
- In alle wijken is het merendeel van de inwoners naar de stembus gegaan
- Nieuwe berekening opkomst per wijk
- GroenLinks-PvdA in negen wijken grootste partij bij Tweede Kamerverkiezingen
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| % opkomst verkiezing Gemeenteraad | - | - | - | 56,3 | - | - |
| % opkomst verkiezing Tweede Kamer | - | - | 81,7 | - | 79,8 | - |
| % opkomst verkiezing Europees Parlement | 50,8 | - | - | - | - | 56,3 |
| % opkomst verkiezing Provinciale Staten | 60,9 | - | - | - | 61,9 | - |
| % opkomst verkiezing Waterschappen | 53,7 | - | - | - | 54,5 | - |
Opkomst bij Europees Parlementsverkiezing 56,3%
De opkomst in Utrecht bij de Europees Parlementsverkiezing was niet eerder zo hoog als op 6 juni 2024. In de gemeente Utrecht heeft 56,3% van de kiesgerechtigden een stem uitgebracht. Dit is ruim 5%-punt meer dan in 2019 en gelijk aan de opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezing. De opkomst in Utrecht was hoger dan Nederland (46,2%) en de overige G4-steden (Amsterdam: 46,9%, Rotterdam: 33,9%, Den Haag 40,5%). Lees meer in de Verkiezingsrapportage.
Opkomst bij Tweede Kamerverkiezing 79,8%
De opkomst in Utrecht bij de vervroegde Tweede Kamerverkiezing van 22 november 2023 was 79,8% en lag 1,9 procentpunt lager dan in 2021. Dit komt neer op zo’n 5.000 minder uitgebrachte stemmen. De opkomst in Utrecht was hoger dan Nederland (77,8%) en de overige G4-steden (Amsterdam: 71,0%, Rotterdam: 64,2%, Den Haag 68,8%). Lees meer in de Verkiezingsrapportage.
Opkomst bij Provinciale Statenverkiezing 61,9%
De opkomst bij de verkiezingen van 15 maart 2023 voor de Provinciale Staten in Utrecht was 61,9%. Daarmee is deze hoger dan bij de gemeenteraadsverkiezing in 2022 en de Provinciale Statenverkiezing van 2019. In de afgelopen 40 jaar is de opkomst voor de verkiezing van de Provinciale Staten niet zo hoog geweest. Landelijk is de opkomst ook hoger dan vier jaar geleden: 58,8% ten opzichte van 56,0% in 2019. De opkomst bij de verkiezing voor de waterschappen Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Amstel, Gooi en Vecht in 2023 is 54,5%. Lees meer in de Verkiezingsrapportage.
Opkomst bij Gemeenteraadsverkiezing 56,3%
De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 was landelijk (51,0%) lager dan ooit. In Utrecht was de opkomst relatief hoog (56,3%) vergeleken met Nederland en de andere grote steden. Hoewel ook in Utrecht sprake is van een daling (-2,7 procentpunt) is de opkomst in Utrecht niet ‘lager dan ooit' te noemen. Wel zijn er grote verschillen tussen de wijken, met de laagste opkomst in de wijk Overvecht (35,2%). Lees meer in de Verkiezingsrapportage.
In alle wijken is het merendeel van de inwoners naar de stembus gegaan
Bij de Tweede Kamerverkiezing in 2023 is in alle wijken het merendeel van de inwoners naar de stembus gegaan. De opkomst (volgens een nieuw berekening, zie kader hieronder) varieert van 60% in Overvecht naar 89% in Noordoost. Dit is een verschil van 29% tussen deze twee wijken die aan elkaar grenzen. Uit een voorpublicatie van het Nationaal Kiezersonderzoek blijkt dat het vertrouwen (zie ook hoofdstuk Vertrouwen) in de Tweede Kamer hoog is bij kiezers van de partijen GroenLinks-PvdA, D66, ChristenUnie en Volt. In de wijken waar deze partijen de grootste zijn, is het vertrouwen in de Tweede Kamer en de opkomst bij verkiezingen ook hoog. Het Nationaal Kiezersonderzoek is in 2023 gehouden vlak voor en na de Tweede Kamerverkiezingen.
Nieuwe berekening opkomst per wijk
De opkomst bij verkiezingen is het aantal uitgebrachte stemmen ten opzicht van het aantal kiesgerechtigden. Per gemeente is dit eenvoudig te berekenen, zonder rekening te houden met het aantal inwoners dat met een kiezerspas in een andere gemeente heeft gestemd. De opkomst per wijk is lastig te berekenen, omdat kiesgerechtigden bij elk stembureau binnen de gemeente een stem kunnen uitbrengen.
Bij de standaard methode wordt gebruik gemaakt van het tellingsbestand dat direct na de verkiezingen beschikbaar is. Hiermee is een totale opkomst te berekenen en een opkomst naar wijk. De opkomst per wijk is op basis van de locatie waar de stem is uitgebracht en het aantal kiesgerechtigden per wijk. Daardoor is het mogelijk dat de opkomst in de binnenstad boven de 100% uitkomt. In de nieuwe berekening is dit gecorrigeerd.
De nieuwe berekening maakt gebruik van het dichtstbijzijnde stembureau wat op de stempas van de kiezer stond, het stembureau waar de stem is uitgebracht en het aantal kiesgerechtigden per wijk. Het is mogelijk dat voor een kiesgerechtigde het dichtstbijzijnde stembureau net over de grens van zijn woonwijk ligt. Een kanttekening is dat er alleen gebruik is gemaakt van stempassen en onderhands afgegeven volmachten.
GroenLinks-PvdA in negen wijken grootste partij bij Tweede Kamerverkiezingen
De vervroegde Tweede Kamerverkiezing vond plaats op 22 november 2023. Utrechtse kiesgerechtigden konden bij 217 stembureaus in de gemeente Utrecht terecht, verdeeld over 182 locaties. In de gemeente Utrecht is GroenLinks-PvdA de grote winnaar van de verkiezing met 34,9% van de stemmen. In negen van de tien Utrechtse wijken is GroenLinks-PvdA de grootste partij. In Vleuten-De Meern is, net als bij veel voorgaande verkiezingen, de VVD de grootste partij. Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement is GroenLinks-PvdA in alle Utrechtse wijken de grootste partij.