Water & klimaatadaptatie

Samenvatting

De aanwezigheid van groen en water is belangrijk voor de woonaantrekkelijkheid van Utrecht. Ruim acht op de tien panelleden van het Utrechtse Bewonerspanel maken zich zorgen over klimaatproblemen in de eigen woon- en leefomgeving. Meer dan de helft van de Utrechtse panelleden heeft afgelopen jaar last gehad van hitte. Panelleden zoeken het vaakst naar verkoeling in hun woning, gevolgd door het park in de buurt, de tuin en zwemwater.

In het kort

• ‘Groen’ en ‘blauw’ belangrijk voor de woonaantrekkelijkheid van Utrecht
• Openbare ruimte bestaat voor 21% uit water
• Panelleden maken zich zorgen over klimaatproblemen in de woon- en leefomgeving
• Zes op de tien panelleden ervaren problemen met verontreiniging van water in hun buurt
• Ruim helft panelleden heeft het afgelopen jaar last gehad van hitte

‘Groen’ en ‘blauw’ belangrijk voor de woonaantrekkelijkheid van Utrecht

De coronajaren hebben geleid tot een extra waardering van ‘groen’ en ‘blauw’ in de leefomgeving. Atlas Research heeft onderzoek gedaan onder 50 gemeenten naar hoe zowel de hoeveelheid als de kwaliteit van het groen en blauw van invloed zijn de op de aantrekkelijkheid van een woonlocatie. Aan de hand van de woonaantrekkelijkheidsindex beschrijft Atlas Research doormiddel van verschillende indicatoren hoe aantrekkelijk een gemeente gevonden wordt om in te wonen. Bij ‘groen’ gaat het om natuur, zoals bos, heide, natuurlijk terrein en recreatief groen in parken en plantsoenen. Bij ‘blauw’ gaat het om kanalen, grachten, vijvers, sloten en ander water, al dan niet met een recreatieve functie. In het onderzoek van Atlas Research wordt onderscheid gemaakt tussen groen en blauw op drie schaalniveaus, namelijk in de omgeving, in de wijk en in de straat. Van alle onderzochte gemeenten is vanuit Bergen op Zoom de meeste blauwe natuur bereikbaar. In de gemeente Utrecht is blauwe natuur voor inwoners binnen acceptabele reistijd minder makkelijk te bereiken. Utrecht komt op plek 21 en scoort daarmee gemiddeld op de bereikbaarheid van blauwe natuur. De Atlas laat zien dat inwoners bereid zijn om meer te betalen voor een woning die in een wijk ligt met veel groen en/of blauw. Het groen en blauw in de straat is volgens het onderzoek nu nog van beperkte invloed op de woonaantrekkelijkheid. Wel is in straten met veel groen en blauw de impact van hittestress kleiner en kunnen ouderen, die kwetsbaar zijn voor hitte, schaduw en verkoeling vinden. Utrecht staat op plek 49 als het gaat om afstand tot verkoeling (aandeel woningen meer dan 300 meter van verkoeling).

In een gecombineerde analyse van de groenblauwe woonaantrekkelijkheid neemt Atlas Research de drie schaalniveaus van omgeving, wijk en straat samen. Utrecht komt in die analyse op de 16e plek te staan. Steden als Leiden (21e plek) en Groningen (11e plek) die op een aantal punten overeenkomsten vertonen met Utrecht, scoren vergelijkbaar. Arnhem is van de onderzochte gemeenten de stad met de grootste groenblauwe aantrekkelijkheid. In Arnhem wordt een natuurlijke ligging (Veluwe) gecombineerd met wijken met relatief veel groen en blauw.

Kaart water in de openbare ruimte binnen de gemeente Utrecht

Image

Openbare ruimte bestaat voor 21% uit water

Van de openbare ruimte in de gemeente Utrecht is 42% verhard, bestaat 37% uit groen en is 21% water. Het grootste aandeel water in de openbare ruimte is te vinden in Vleuten-De Meern gevolgd door Leidsche Rijn en Overvecht. Ook als het aantal hectare water wordt gerelateerd aan het aantal huishoudens is Vleuten-De Meern de meest blauwe wijk. Deskundigen verklaren de sterke waterrijkheid van de wijk Vleuten- De Meern uit het feit dat deze is aangelegd in de overgang naar veenweidegebieden. Deze zijn veel natter dan de klei- en zandgronden in de rest van de stad.

Overigens ligt de verantwoordelijkheid rondom water en waterbeheer bij verschillende partijen, zoals provincie, gemeente en waterschap. Op het gebied van water onderneemt de gemeente verschillende activiteiten. Belangrijke taken zijn het voorkomen van wateroverlast en schade door droogte nu de weersomstandigheden steeds extremer worden.

Panelleden maken zich zorgen over klimaatproblemen in de woon- en leefomgeving

Ruim acht op de tien panelleden van het Utrechtse Bewonerspanel maken zich zorgen over klimaatproblemen in de eigen woon- en leefomgeving. Dat blijkt uit de peiling van februari 2024. Meer dan de helft van de panelleden maakt zich vooral zorgen over achteruitgang van de kwaliteit van het groen in de buurt door een gebrek aan biodiversiteit en/of droogte. Daarnaast maakt meer dan de helft zich zorgen over de achteruitgang van de kwaliteit van water in sloten, vijvers, grachten en kanalen door droogte en hitte. Een derde maakt zich zorgen over overmatige regenval/wateroverlast in en rondom hun woning en eveneens een derde (30%) maakt zich zorgen om gezondheidsklachten door extreme en langdurige hitte. 18% van de panelleden maakt zich geen zorgen om klimaatproblemen in de woon- en leefomgeving.

Daarnaast is aan panelleden gevraagd of ze in het afgelopen jaar last hebben gehad van verschillende vormen van wateroverlast. Een meerderheid van de panelleden zegt nooit last te hebben gehad van water dat de woning instroomt (73%), van water dat tegen de gevel van de woning staat bijvoorbeeld bij regenval (75%) of water dat via de riolering de woning in komt (80%). 11% heeft wel eens (soms of vaak) last van water dat de woning instroomt. 49% van de panelleden benoemt dat water soms of vaak meer dan 30 minuten in de straat blijft staan.

Zes op de tien panelleden ervaren problemen met verontreiniging van water in hun buurt

Het water in en rondom de stad heeft ook een recreatieve functie. Het water in de buurt wordt door Utrechtse panelleden het vaakst gebruikt om langs te wandelen of fietsen (79%). Ook wordt het water gebruikt om te zwemmen (20%), te schaatsen (18%) en te varen (17%). Gemiddeld geven panelleden de kwaliteit van het oppervlaktewater een 6,5. Ze ervaren verschillende problemen met de waterkwaliteit in sloten, vijvers, grachten of kanalen in hun buurt. Zes op de tien panelleden ervaren wel eens problemen door verontreiniging van het water in hun buurt, bijna de helft (46%) ervaart wel eens problemen door een dikke krooslaag en 44% ervaart overlast door stinkend water. 30% noemt specifiek de blauwalg als oorzaak van het stinkende water.  

Ruim helft panelleden heeft het afgelopen jaar last gehad van hitte

Waar het gaat om hitteproblematiek, geeft meer dan de helft van de Utrechtse panelleden (57%) aan het eens te zijn met de stelling dat ze in het afgelopen jaar last hebben gehad van hitte. 23% is het hier (zeer) mee oneens en heeft hier dus geen last van gehad. Per wijk zijn er verschillen zichtbaar. In Zuidwest (66%), West (61%) en Overvecht (60%) geven panelleden het vaakst aan dat ze het afgelopen jaar last hebben gehad van hitte. In Zuid (54%) en Leidsche Rijn (55%) zijn panelleden het minder vaak eens met de stelling. Panelleden zoeken het vaakst naar verkoeling in hun woning (51%), gevolgd door het park in de buurt (17%), de tuin (12%) en zwemwater (12%). Afgelopen jaar is er geen officiële hittegolf geweest.