Bevolkingsontwikkeling

Samenvatting

Utrecht groeide vorig jaar met 6.242 inwoners naar een bevolkingsomvang van 367.984 op 1 januari 2023. Dit is de sterkste groei sinds 2014. Utrecht groeit enerzijds omdat er meer kinderen geboren worden dan er mensen overlijden en anderzijds omdat er meer vestigers dan vertrekkers zijn. Bijna een kwart van de groei in 2022 komt door vluchtelingen uit Oekraïne. 

In het kort

• Utrecht groeit door: nu 368.000 inwoners
• Hoog sterftecijfer, laag geboortecijfer
• Groot vestigingsoverschot in 2022
• Sterke toename immigratie, veel vluchtelingen uit Oekraïne
• De stad als roltrap
• Per jaar verhuist een op de zes Utrechters
• Ook andere steden groeien weer hard na corona

Utrecht groeit door: nu 368.000 inwoners

Op 1 januari 2023 had Utrecht 367.984 inwoners. Utrecht groeide in 2022 met 6.242 inwoners, dit is de sterkste groei sinds 2014. In de jaren 2015-2019 zat Utrecht op een groei tussen 4.100 en 5.400 inwoners per jaar. Tijdens de coronajaren was de groei juist uitzonderlijk laag: in 2020 groeide de stad met 1.636 inwoners en in 2021 met 2.387.

De bevolkingsgroei van een stad is altijd opgebouwd uit natuurlijke aanwas (verschil tussen geboorte en sterfte) en een vestigingssaldo (verschil tussen vestiging en vertrek). In beide componenten zien we een opvallend verschil met voorgaande jaren.

Hoog sterftecijfer, laag geboortecijfer

Cijfers van het CBS laten zien dat in 2022 voor het derde jaar op rij sprake is van oversterfte: er stierven in Nederland bijna 10% meer mensen dan verwacht. In 2020 en 2021 viel de oversterfte grotendeels samen met de coronasterfte, in 2022 heerste een griepepidemie in Nederland. In deze jaren overleden ook meer Utrechters dan in de periode vóór corona. In zowel 2020, 2021 als 2022 lag het sterftecijfer in Utrecht iets boven 2.050 overledenen. In de periode 2005-2019 schommelde het aantal overleden Utrechters tussen 1.800 en 1.930 per jaar.

Het verloop van het geboortecijfer in Utrecht volgt de landelijke ontwikkeling. In 2021 was er een kortdurend geboortegolfje, maar in 2022 werden juist minder kinderen geboren. In 2022 zijn er 4.330 Utrechtse baby’s geboren, ongeveer 600 minder dan in 2021 en 400 minder dan in de jaren daarvoor. Het lage geboortecijfer gecombineerd met het aanhoudend hoge sterftecijfer gaf de stad in 2022 een natuurlijke aanwas van bijna 2.300 personen, het laagste geboorteoverschot sinds 2003. Ten opzichte van andere steden in het land heeft Utrecht nog steeds de grootste natuurlijke aanwas per 1.000 inwoners. In 2022 hadden alleen de kleinere gemeenten Urk, Renswoude, Waddinxveen en Staphorst relatief gezien een hoger geboorteoverschot. Landelijk gezien was zelfs sprake van een negatieve natuurlijke aanwas: in 2022 overleden meer mensen dan er geboren werden.

Groot vestigingsoverschot in 2022

Door natuurlijke aanwas nam de Utrechtse bevolking in 2022 toe met bijna 2.300 personen. Het overige deel van de bevolkingsgroei wordt veroorzaakt door het verschil tussen vestiging in en vertrek uit de stad. In 2022 hebben 33.800 mensen zich in Utrecht gevestigd en zijn 29.600 Utrechters uit de stad vertrokken. Dit verschil tussen in- en uitstroom geeft voor dat jaar een vestigingsoverschot van circa 4.000 (inclusief administratieve correcties). Tijdens de coronajaren 2020 en 2021 had Utrecht, voor het eerst deze eeuw, te maken met een vertrekoverschot: het aantal mensen dat de stad verliet was toen groter dan het aantal dat zich in Utrecht vestigde.

Sterke toename immigratie, veel vluchtelingen uit Oekraïne

Na invoering van de coronamaatregelen in maart 2020 nam de immigratie naar Nederland sterk af. In 2021 trok de immigratie weer aan en in 2022 was deze groter dan ooit. In dat jaar verhuisden bijna 11.000 mensen vanuit het buitenland naar Utrecht. Het vorige recordaantal stamt uit 2019, toen kwamen 8.300 immigranten naar Utrecht. Net als voorgaande jaren bestaat de buitenlandse vestiging uit een grote groep migranten met de Indiase nationaliteit (in 2022 circa 1.000 personen). Onder de immigranten die zich in Utrecht vestigen, bevinden zich ook veel personen met de Italiaanse, Spaanse of Turkse nationaliteit (in 2022 ieder circa 500 personen).

De sterke toename van de immigratie komt voor een groot deel door de oorlog in Oekraïne, die eind februari 2022 begon. In 2022 hebben ongeveer 1.800 personen met de Oekraïense nationaliteit zich in Utrecht gevestigd (waarvan 235 binnenlandse vestigers, zij zijn vanuit elders in Nederland doorverhuisd naar Utrecht). Deze groep van 1.800 Oekraïners bestaat uit ongeveer 1.300 volwassenen (970 vrouwen en 340 mannen) en bijna 500 kinderen (onder 18 jaar). Daarnaast zijn in 2022 ook circa 400 personen met de Oekraïense nationaliteit uit Utrecht vertrokken (waarvan 60% naar een andere gemeente in Nederland). Op 1 januari 2023 woonden 1.665 personen met de Oekraïense nationaliteit in Utrecht, tegenover 274 een jaar eerder.

De stad als roltrap

Een grote studentenstad als Utrecht fungeert als maatschappelijke ladder voor jongvolwassenen. Jongeren trekken massaal naar de grote stad voor opleiding en werk. Na de eerste stappen in hun carrière verbetert hun inkomenspositie, gaan ze samenwonen en verhuizen velen – vaak in het kader van gezinsvorming – naar een ruimere woning in de regio of in de stad zelf. Dit fenomeen wordt in de literatuur aangeduid als de sociale lift of roltrapfunctie van de stad. Het mechanisme zien we duidelijk terug in de cijfers over binnenlandse vestiging en vertrek. Degenen die vanuit elders in Nederland naar Utrecht verhuizen zijn in meerderheid jongvolwassen: driekwart van hen is in de leeftijd van 18-34 jaar (veelal studenten en starters op de arbeidsmarkt). Utrechters die de stad verlaten zijn gemiddeld ouder: velen van hen zijn dertiger of eind twintiger. 

Per jaar verhuist een op de zes Utrechters

In 2022 zijn ruim 22.800 mensen vanuit elders in Nederland naar Utrecht verhuisd, meer dan ooit (en 600 meer dan het jaar ervoor). Daar staat tegenover dat 24.800 Utrechters de stad hebben verruild voor een andere gemeente in Nederland. Dit zijn er 1.500 minder dan in 2021, toen een ongeëvenaard aantal de stad uittrok. Amsterdam is daarbij de populairste bestemming: bijna 2.300 Utrechters zijn vorig jaar naar de hoofdstad verhuisd. Een deel van hen werkte al in Amsterdam en is het werk achterna verhuisd. Daarna volgen de regiogemeenten Nieuwegein, Zeist, Stichtse Vecht en De Bilt, die vorig jaar elk circa 900 à 1.500 mensen uit Utrecht ontvingen. Deze gemeenten vormen al jarenlang de top 5 van bestemmingen voor Utrechters.

Er zijn niet alleen veel Utrechters die naar elders verhuizen, ook het aantal Utrechters dat binnen de eigen stad een woning vindt is aanzienlijk. In 2022 zijn in totaal 58.800 Utrechters verhuisd, dat is een op de zes inwoners. Hiervan is de helft binnen de stad verhuisd (50%) en de andere helft naar een andere gemeente in Nederland (42%) of naar het buitenland (8%).

Ook andere steden groeien weer hard na corona

Sinds de bouw van Leidsche Rijn groeit Utrecht uitzonderlijk hard. Tot 2015 groeide Utrecht harder dan de andere G4-steden (in verhouding tot de bevolkingsomvang). Sinds 2016 is Almere de snelste groeier van de grote steden in Nederland. Door de coronapandemie stagneerde de bevolkingsgroei in Nederland en nog sterker in de grote steden. Sinds deze dip trekt de groei van de bevolking weer sterk aan.

Van alle grote steden (100.000+) is Amsterdam in 2022 relatief het sterkst gegroeid, gevolgd door Almere en Eindhoven. De sterke groei van de hoofdstad hangt samen met de toevoeging van Weesp aan Amsterdam. Zonder deze toevoeging zou Amsterdam op plek 3 uitkomen. Van alle steden met ten minste 100.000 inwoners staat Utrecht op plek 7, met een groeipercentage van 1,7%. Utrecht groeit daarmee harder dan Den Haag (1,6%) en Rotterdam (1,3%), maar minder hard dan Almere (2,3%). Landelijk lag het groeipercentage in 2022 op 1,3%.