Milieu

Samenvatting

De luchtkwaliteit was in 2023 beter dan ervoor, maar voldoet nog niet aan de WHO-advieswaarden. Vier op de tien inwoners ervaart vaak last van lawaai. Er zijn grote verschillen in stankoverlast in de stad. De inspanningen van inwoners om energie en milieu te sparen dalen tussen 2021 en 2023.

In het kort

• De luchtkwaliteit was in 2023 beter dan in voorgaande jaren
• Er zijn nu bijna 1.200 bodemwarmtewisselaars in Utrecht
• Er zijn drie locaties met een sterke verontreiniging van PFAS
• 39% van de inwoners ervaart vaak overlast van lawaai
• 55% van de woningen ondervond in 2021 een geluidsbelasting van >55 dB door wegverkeer
• Grote verschillen in stankoverlast in de stad
• Inspanningen om energie en milieu te sparen dalen tussen 2021 en 2023

De luchtkwaliteit was in 2023 beter dan in voorgaande jaren

De berekende concentraties van stikstofdioxide (NO₂) en het fijnere deel van fijnstof (PM₁₀ en PM_2,5) waren in 2023 lager dan in 2022. Dit kwam deels door een iets lagere uitstoot van luchtverontreinigende stoffen, maar met name door de weersomstandigheden (meer regen en wind).  Al jarenlang dalen de jaargemiddelde concentraties in Utrecht, maar ook elders in Nederland. Tijdens de coronapandemie was er zelfs een sterke daling zichtbaar, deze vlakte in 2022 af, maar zette weer door in 2023. 

De huidige Europese grenswaarden (voor stikstofdioxide NO₂, fijnstof PM₁₀ en het fijnere deel van fijnstof PM_2,5) zijn nergens in de stad overschreden. Maar aan de WHO-advieswaarden van 2021 voor fijnstof (PM₁₀) voldoet Utrecht nog bijna nergens in de gemeente. Aan die van het fijnere deel van fijnstof (PM_2,5) en stikstofdioxide (NO₂) voldoet de gemeente niet. Voor stikstofdioxide zijn het wegverkeer op lokale wegen in Utrecht en mobiele werktuigen op bouwwerkzaamheden belangrijke lokale vervuilingsbronnen. Fijnstof is voornamelijk afkomstig van consumenten (houtstook, vuurwerk en roken), wegverkeer (slijtage van banden en remvoering) en de industrie.

De (voorlopige vastgestelde) gemeten concentraties stikstofdioxide in 2024 zijn vergelijkbaar met die in 2023 en gemiddeld lager dan in de daaraan voorafgaande. 

Het aantal bewonersmeldingen over houtrook is in 2024 hoger dan in 2023, in totaal 498 meldingen. Hiervan zijn 290 meldingen over binnenstook, 91 over buitenstook (vuurkorven en BBQ’s) en van de overige 117 meldingen is onbekend of het binnen- of buitenstook betreft. Buitenstook met hout is vanaf 1 januari 2025 verboden. 

Er zijn nu bijna 1.200 bodemwarmtewisselaars in Utrecht

Dit zijn gesloten systemen om warmte uit de bodem te halen of er in te stoppen. Ze zijn voornamelijk bij grondgebonden woningen in Leeuwensteyn en Haarzicht aangelegd. 

Image

Er zijn drie locaties met een sterke verontreiniging van PFAS

Voor alle PFAS-locaties zijn saneringsplannen ingediend. PFAS is een verzamelnaam voor ruim 4.000 stoffen die niet van nature in het milieu voorkomen, maar door de mens gemaakt zijn. PFAS kunnen een negatief effect hebben op milieu en gezondheid. Utrecht heeft voor twee bekende schadelijke stoffen (PFOS en PFOA) een gemiddelde concentratie die iets hoger is dan het landelijke gemiddelde. Voor andere PFAS-stoffen komt de gemiddelde concentratie overeen met het landelijke gemiddelde. 
Het aantal verstrekte bodemrapporten is in 2024 sterk gedaald ten opzichte van 2023. Dit komt door het openbaar beschikbaar maken van de rapporten via de cloud. Burgers kunnen nu zelf de nodige rapporten downloaden.

39% van de inwoners ervaart vaak overlast van lawaai

De ervaren overlast van lawaai bleef in 2023 bijna gelijk ten opzichte van 2021: vier op de tien bewoners ervaren dit vaak. Het betreft zowel verkeerslawaai, lawaai van bedrijven als overig lawaai. Het aandeel inwoners dat vaak overlast van verkeerslawaai ervaart is het hoogst in West (38%) en Overvecht (39%). In Binnenstad ervaren inwoners relatief het meeste overig lawaai (42%) en het meeste lawaai van bedrijven (17%). In de afgelopen vier jaar is de overlast van overig lawaai gegroeid van 18% (2019) naar 24% (2023). Het vaak ervaren van overig lawaai is het meest toegenomen in Zuid (van 12% naar 23%), Noordwest en Zuidwest (beide van 19% naar 29%). De ervaren overlast van verkeerslawaai (van 28% naar 30%) en lawaai van bedrijven (van 5% naar 6%) steeg minder.

55% van de woningen ondervond in 2021 een geluidsbelasting van >55 dB door wegverkeer

Voor het overgrote deel van deze woningen is het verkeer op gemeentelijke wegen daarvan de oorzaak. Veel minder woningen ondervonden een geluidsbelasting van meer dan 55 dB door het spoor (3%) en industrie (<1%). Als de gemiddelde geluidsbelasting over alle etmalen van een jaar hoger is dan 55 dB moet dit volgens de Europese Richtlijn Omgevingslawaai in kaart worden gebracht. In 2022 zijn nieuwe geluidskaarten over 2021 gepubliceerd, deze worden eens in de vijf jaar gemaakt. De kaart laat zien dat vooral (snel rijdend) verkeer zorgt voor de hoge geluidniveaus. De hoogste geluidniveaus worden gemeten bij de drukke stads- en snelwegen.

Image

Grote verschillen in stankoverlast in de stad

In  Overvecht heeft 27% van de inwoners vaak last van stankoverlast, in Leidsche Rijn (9%) en Vleuten-De Meern (8%) is dat veel lager. Gemiddeld over de hele stad ervaart 15% vaak stankoverlast. Het gaat hier om stank van verkeer en stank van onder andere bedrijven of rioolwaterzuivering. De ervaren stankoverlast is zowel voor Utrecht als geheel als voor de wijken in 2023 gelijk gebleven aan 2021. 10% van de inwoners ervaart vaak stank van verkeer en 9% van de inwoners ervaart vaak overlast van andere stank. Overlast van verkeersstank komt het vaakst voor in Overvecht (16%), West (13%) en Zuidwest (13%). Een op de vijf inwoners van Overvecht heeft last van overige stank, in andere wijken is dat (veel) lager.

Het aandeel inwoners dat vaak last heeft van luchtvervuiling is toegenomen van 15% in 2021 naar 17% in 2023 en is daarmee weer op het niveau van 2019. Dit is iets minder ongelijk over de stad verdeeld dan stankoverlast. Overlast van luchtvervuiling wordt het meeste ervaren in Zuid (25%) en West (24%) en het minst in Vleuten-De Meern (9%) en Leidsche Rijn (12%).

Inspanningen om energie en milieu te sparen dalen tussen 2021 en 2023

Het aandeel Utrechters dat geen of minder vlees eet om het milieu te sparen is tussen 2021 en 2023 gedaald van 46% naar 44%. Het is daarmee weer gelijk aan 2019. Tussen 2017 en 2019 was er juist sprake van een stijging. Ook het aandeel Utrechters dat afval scheidt is na jaren van stijging gedaald van 71% in 2021 naar 67% in 2023. Het aandeel Utrechters dat aangeeft regelmatig te lopen of de fiets te pakken om het milieu te sparen is ook gedaald van 79% (2021) naar 76% (2023).