Gezondheid jeugd

Samenvatting

Ondanks een afname in ervaren gezondheid, voelen de meeste kinderen en jongeren zich gezond. Ongunstige ontwikkelingen die we tijdens de coronacrisis in mentale gezondheid zagen, zetten niet verder door. Tegelijkertijd zien we dat inclusie en sociale veiligheid onder druk staan. Ook is er een toename in ongezond gedrag bij jongeren. Gezondheidsverschillen bestaan al op jonge leeftijd en nemen toe naarmate kinderen ouder worden. De vaccinatiegraad in Utrecht ligt onder de gewenste WHO-normen en we zien de verschillen tussen wijken toenemen. 

In het kort

• De meeste kinderen en jongeren voelen zich gezond, maar minder dan in eerdere jaren
• Ongunstige ontwikkelingen in de sociale leefomgeving
• Ongunstige ontwikkelingen in mentale gezondheid zetten niet verder door 
• Toename vapen en problematisch gebruik van sociale media onder jongeren
• Tieners hebben niet allemaal evenveel kans op een gezond leven
• Daling in vaccinatiegraad en steeds grotere verschillen tussen wijken

De meeste kinderen en jongeren voelen zich gezond, maar minder dan in eerdere jaren 

88% van de kinderen uit groep 7 en 8 van het basisonderwijs en 81% van de jongeren uit klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs voelen zich in het najaar van 2023 gezond. Dit aandeel is gedaald in beide groepen. Bij kinderen is er een daling tussen 2015 en 2023 (van 92% naar 88%). Bij jongeren is er sprake van een daling ten opzichte van de vorige meting in 2021 (van 86% naar 81%). 

Ongunstige ontwikkelingen in de sociale leefomgeving 

Er zijn verschillende negatieve ontwikkelingen op het gebied van inclusie en de sociale veiligheid van de jeugd. Tussen 2019 en 2023 beschouwen jongeren homoseksualiteit minder vaak als normaal. In 2019 gaf nog 73% van de jongeren dit aan, in 2023 daalde dit aandeel naar 50%. Jongens, jongeren met een buitenlandse herkomst en jongeren op het vmbo beschouwen homoseksualiteit minder vaak als normaal. Tijdens duidingsgesprekken met jongeren en professionals worden verschillende voorbeelden en oorzaken genoemd voor de afname in inclusie en sociale veiligheid. Jongeren ervaren ook vaker discriminatie: dit aandeel steeg van 18% in 2019 naar 22% in 2023. Ook geeft de jeugd vaker aan gepest te worden op school. 

Ongunstige ontwikkelingen in mentale gezondheid zetten niet verder door 

Eerdere ongunstige ontwikkelingen tijdens de coronaperiode in de mentale gezondheid van de jeugd zetten in 2023 niet verder door. Het aandeel jongeren met matige of ernstige psychische klachten in de afgelopen vier weken is tussen 2021 en 2023 gedaald van 9% naar 6%. Van de kinderen heeft 15% een verhoogd risico op psychosociale problemen. Dit aandeel is gestabiliseerd na een stijging in 2021. Tegelijkertijd voelen jongeren zich in 2023 wel vaker gestrest. Bij kinderen stijgt het aandeel dat zich vaak gestrest voelt niet verder door na een toename in de coronaperiode.

Toename vapen en problematisch gebruik van sociale media onder jongeren

Jongeren zijn tussen 2019 en 2023 vaker wekelijks gaan roken en/of vapen: van 3% naar 7%. Verder is het aandeel jongeren met een gebrek aan controle over eigen sociale mediagebruik gestegen van 9% in 2019 naar 17% in 2023. Deze jongeren geven onder andere aan slaaptekort te hebben of hun huiswerk af te raffelen door het gebruik van sociale media. Kinderen brengen in hun vrije tijd steeds vaker veel tijd door achter een beeldscherm. Het aandeel kinderen dat in hun vrije tijd meer dan twee uur per dag naar beeldschermen kijkt, steeg van 25% in 2015 naar 42% in 2023. 

Tieners hebben niet allemaal evenveel kans op een gezond leven  

Tieners in eenoudergezinnen, tieners met een migratieachtergrond, jongeren op het vmbo en de havo, kinderen die opgroeien in een gezin met lage welvaart en kinderen uit Overvecht en Zuidwest hebben relatief de grootste gezondheidsachterstand. In de afgelopen jaren is deze achterstand over het algemeen niet groter geworden. Verschillen in gezondheid en factoren die gezondheid beïnvloeden zijn de afgelopen jaren wel groter geworden of ongunstig kleiner geworden tussen jongens en meisjes onderling en tussen jongeren van klas 2 en klas 4.  

We hebben ook per (gezondheids)thema gekeken of verschillen naar geslacht, gezinssamenstelling, herkomst, wijk, gezinswelvaart, klas en schoolniveau zijn veranderd. Voor de thema’s vaccinatiegraad, sociale uitsluiting, stress & faalangstige gevoelens en ervaren gezondheid zijn er ongunstige veranderingen. Op deze thema’s zijn verschillen tussen groepen groter geworden of ongunstig kleiner geworden, doordat de groep die het gunstigst scoorde minder gunstig is gaan scoren. Positief is dat verschillen in armoede kleiner zijn geworden naar gezinssamenstelling (eenoudergezinnen versus overige samenstellingen) en wijk.

Daling in vaccinatiegraad en steeds grotere verschillen tussen wijken 

Het percentage 2-jarigen dat alle vaccinaties in het Rijksvaccinatieprogramma (RVP) heeft gekregen nam de afgelopen jaren af, zowel in de gemeente Utrecht, landelijk en in de regio Utrecht. In de gemeente Utrecht daalde dit percentage van 92,5% in 2019 tot 85,2 % in 2023. De verschillen in vaccinatiegraad tussen wijken zijn de afgelopen jaren toegenomen. In de wijk Overvecht is het percentage 2-jarigen dat alle RVP-vaccinaties heeft gekregen tussen 2019 en 2023 gedaald van 87,4% naar 69,4%. In Noordoost is dit met 94,4% min of meer gelijk gebleven. Daarnaast is de vaccinatiegraad voor verschillende vaccinaties lager voor kinderen met een Turkse of Marokkaanse herkomst dan voor kinderen met een Nederlandse herkomst. Lees hier meer over op de website van de Volksgezondheidsmonitor.