Schulden
Samenvatting
We zien nog geen toename van geregistreerde problematische schulden in Utrecht of landelijk. Uit landelijk onderzoek blijkt wel dat mensen zich meer zorgen maken over geld en vooral jongvolwassenen vaker betalingsproblemen hebben. In 2022 is het aantal Utrechters met hulp bij schulden toegenomen.
In het kort
- 11.520 Utrechtse huishoudens met problematische schulden in 2021
- Inflatie leidt nog niet tot zichtbare toename schuldenproblematiek
- Geen toename van zelfgerapporteerde schulden in coronajaren
- Veel huishoudens met schulden in Overvecht
- Een uitkering of kinderen: vaker schulden
- Meer huishoudens krijgen (aanbod voor) hulp bij schulden
| 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | |
|---|---|---|---|---|
| aantal unieke huishoudens waarmee een driegesprek is gevoerd* | 1.506 | 1.424 | 1.406 | 1.084 |
| aantal huishoudens benaderd voor vroegsignalering | 300 | 1.200 | 12.100 | 14.579 |
| aantal huishoudens met professionele schuldhulp** | 2.500 | 2.400 | 2.500 | 2.732 |
| aantal gestarte schuldregelingen | 550 | 520 | 664 | 654 |
| % huishoudens dat aangeeft nu of in afgelopen 12 maanden problematische schulden te hebben gehad (betalingsachterstand woonlasten, schuld bij postorder, webwinkel e.d.) | 7 | - | 5 | - |
| % huishoudens met geregistreerde problematische schulden*** | 7,0 | 6,7 | 6,3 | - |
* Gesprekken met de inwoner (klant), het buurtteam en een medewerker van Werk & Inkomen, waarbij afspraken worden gemaakt voor ondersteuning.
** Huishoudens die hulp krijgen als gevolg van de Toeslagenaffaire zijn buiten beschouwing gelaten, omdat hiervoor een specifiek programma is.
*** Cijfers over 2022 zijn door het CBS nog niet gepubliceerd.
Bron: gemeente Utrecht; Inwonersenquête, gemeente Utrecht; CBS
11.520 Utrechtse huishoudens met problematische schulden in 2021
Uit onderzoek van het CBS komt naar voren dat begin 2021 6,3% van de Utrechters geregistreerde schulden heeft. Dit is iets minder dan in 2020 toen het nog voor 6,7% van de Utrechtse huishoudens gold (12.240 huishoudens). Tot oktober 2021 zien we wel weer een lichte stijging (okt 2021: 6,5%). Ook in de andere grote steden zien we tussen 2020 en 2021 een daling van het aandeel huishoudens met schulden en tot oktober 2021 een lichte stijging. Wel is het aandeel huishoudens met schulden in Utrecht een stuk lager. Het aandeel huishoudens met schulden is in Utrecht lager dan het landelijke gemiddelde (7,6%), in Amsterdam (10,2%), Rotterdam (14,8%) en Den Haag (12,8%) is dit hoger dan landelijk.
Inflatie leidt nog niet tot zichtbare toename schuldenproblematiek
Uit onderzoek van het Nibud blijkt dat ook hogere inkomens last hebben van de gestegen prijzen en dat hogere vaste lasten en stijgende uitgaven zorgen voor financiële problemen. Het aandeel mensen dat aangeeft moeite te hebben om rond te komen (37%) is echter vergelijkbaar met het aandeel in 2018. Wel geven mensen vaker aan zich zorgen te maken over geld en dit geldt voor vrijwel alle inkomensgroepen. Nibud geeft ook aan dat vooral de positie van jongvolwassenen (tot 35 jaar) zorgelijk is. 70% van hen geeft aan in het afgelopen jaar betalingsproblemen te hebben gehad, gemiddeld is dit 42% van de respondenten. Vaak hebben mensen met een betalingsprobleem meerdere problemen. Respondenten geven aan vaker geld te lenen van vrienden en familie.
Uit andere onderzoek van Nibud, Deloitte en de universiteit Leiden blijkt dat 60% van de Nederlanders financieel kwetsbaar is in 2022. In 2021 was dit 50%. Ook hier blijkt dat de leeftijdsgroep 18 tot 25 jaar bovengemiddeld hard wordt geraakt. Was in 2021 30% hiervan financieel ‘ongezond’, in 2022 steeg dat percentage naar 45%. Uit de monitor van BKR blijkt echter dat landelijk begin 2023 het aantal consumptieve kredieten en betalingsachterstanden is afgenomen. Daarnaast zien ze ook een afname van het aantal mensen met een schuldregeling.
Geen toename van zelfgerapporteerde schulden in coronajaren
Eind 2021 hebben we Utrechters gevraagd aan te geven welke schulden zij hebben. Ook in deze cijfers zagen we geen toename in de coronaperiode. Het aandeel Utrechters dat aangeeft geen enkele schuld te hebben, is hetzelfde als eind 2019 (48%). We zien een kleine toename van het aandeel Utrechters met een hypotheekschuld (29%). Dit geeft echter meer een beeld van het aandeel Utrechters met een koopwoning en een aantrekkende woningmarkt. Zolang de maandlasten hiervoor betaald worden, is dit geen problematische schuld. Het aandeel huishoudens dat aangeeft schulden te hebben bij familie (6%), een andere schuld bij bijvoorbeeld een webwinkel (4%) of een betalingsachterstand in woonlasten (2%) is afgenomen. Als deze schulden niet afgelost kunnen worden, ontstaan problematische schulden.
Veel huishoudens met schulden in Overvecht
In vergelijking met andere wijken wonen in Overvecht relatief veel huishoudens met schulden. In Overvecht heeft begin 2021 13,9% van de huishoudens geregistreerde problematische schulden blijkt uit cijfers van het CBS. Dit is twee keer zoveel als gemiddeld in de stad. Het betreft zo’n 2.310 huishoudens in Overvecht. Ook in Zuidwest (8,3%) en Noordwest (7,7%) is het aandeel huishoudens met schulden hoger dan gemiddeld. In Overvecht is wel sprake van een sterkere daling dan gemiddeld in de stad. Opvallend is dat ook in Leidsche Rijn (7,6%) het aandeel huishoudens met schulden iets hoger dan gemiddeld is. Ook zien we dat er daar sprake is van een lichte toename in tegenstelling tot de andere genoemde wijken.
Een uitkering of kinderen: vaker schulden
In de Inwonersenquête van 2021 zien we dat het aandeel Utrechters dat aangeeft te maken te hebben met schulden voor woonlasten of consumptieve schulden, hoger is bij Utrechters met een bijstands- of andere uitkering. Ook Utrechters met een opleiding op basis- of vmbo-niveau en een havo-, vwo- of mbo-opleiding rapporteren vaker schulden dan gemiddeld. Daarnaast komen schulden vaker voor bij Utrechters met een huishoudensinkomen onder € 1.700 per maand en bij gezinnen met kinderen.
Aanvullend valt in CBS-gegevens ook op dat huishoudens met kinderen vaker voorkomen onder huishoudens met problematische schulden (paren met kinderen én eenoudergezinnen). Ook is het aandeel huishoudens met drie of meer kinderen bij huishoudens met problematische schulden hoger dan bij huishoudens zonder geregistreerde problematische schulden. 11,6% van de huishoudens in Utrecht met problematische schulden bestaat uit huishoudens met drie of meer kinderen, bij huishoudens zonder problematische schulden heeft maar 4,3% van de huishoudens drie of meer kinderen. Uit beide bronnen blijkt dat huishoudens waarbij het hoofd van het huishouden tussen de 35 en 65 jaar oud is vaker voorkomen bij huishoudens met problematische schulden dan bij huishoudens zonder schulden.
Meer huishoudens krijgen (aanbod voor) hulp bij schulden
Sinds 2020 is er in Utrecht een stadsbrede aanpak waarbij mensen met schulden persoonlijk geïnformeerd worden over mogelijkheden van hulp bij (het voorkomen van hoge) schulden. Met vroegsignalering wil de gemeente mensen eerder bereiken voordat schulden problematisch worden en zorgen dat zij professionele hulp krijgen. Per 1 januari 2021 hebben gemeenten een wettelijke taak gekregen in vroegsignalering. Gemeenten krijgen nu signalen van zorgverzekeraars, energiebedrijven, waterbedrijven en woningverhuurders over huishoudens met betalingsachterstanden. De gemeente nodigt alle mensen waar zij een signaal van krijgen uit voor een gesprek. In 2022 zijn 14.579 huishoudens benaderd voor vroegsignalering. Dit zijn er zo’n 2.400 meer dan in 2021. Ook zien we dat in 20212 het aantal driegesprekken iets is toegenomen. Daarnaast zien we ook dat het aantal huishoudens met professionele schuldhulp bij de gemeente en het aantal gestarte schuldhulpregelingen is toegenomen.