Samenvatting

Deze 28^e Utrecht Monitor biedt een dwarsdoorsnede van cijfers en data over Utrecht. We zien een stad die vorig jaar weliswaar iets minder hard groeide, maar ook in 2024 behoort Utrecht tot een van de aantrekkelijkste grotere steden om te wonen (3^e in Atlas voor gemeenten). Utrecht scoort ten opzichte van de andere grote steden relatief hoog op brede welvaart. Er is hierbij niet alleen gekeken naar de stand van de economie, maar ook de staat van de natuur, het milieu en de samenleving. Op het onderwerp werk en opleiding staat Utrecht op de eerste plaats van de 50 grootste gemeenten. De regionale economie behoort tot de snelle groeiers van Nederland en de winkelleegstand in de binnenstad neemt af. We zien meer duurzaam energiegebruik en een verbetering van de luchtkwaliteit.

Daartegenover staan ontwikkelingen die aandacht vragen. Het aantal mensen met een inkomen onder de Utrechtse armoedegrens en vooral met een bijstandsuitkering neemt toe. De mentale gezondheid van jongvolwassen, alhoewel gestabiliseerd na corona, blijft om aandacht vragen. Utrecht kent al jaren een grote krapte op de arbeidsmarkt die doorwerkt naar diverse sectoren, onder andere naar de ICT, en technische beroepen. Ook zijn er in de stad minder woningen bijgekomen dan beoogd en zijn er forse prijsstijgingen van koopwoningen (de hoogste in Nederland) en huurstijgingen (hoger dan het landelijk gemiddelde). Tot slot, zien we ook in Utrecht steeds meer tekenen van een groeiende maatschappelijke onrust en polarisatie.

Utrecht Monitor 2025

De hoofdpunten uit deze 28^e Utrecht Monitor:

• Het aantal inwoners groeide in 2024 minder hard
• Meer duurzaam energiegebruik, luchtkwaliteit verbetert, meer gescheiden afval
• Economie groeit licht, het investeringsklimaat staat onder druk
• Minder zakelijke hotelovernachtingen, meer Nederlandse hotelgasten
• Wisselend beeld ontwikkeling criminaliteit, toename aantal overlastregistraties
• Kleine toename van armoede en aantal uitkeringsgerechtigden
• Scheidslijnen in de stad: aanhoudende verschillen 

Het aantal inwoners groeide in 2024 minder hard

Utrecht groeide vorig jaar met 2.361 inwoners naar een omvang van 376.735 inwoners aan het begin van 2025: de bevolking groeide minder hard dan de jaren daarvoor. In 2022 kwamen veel vluchtelingen uit Oekraïne naar Utrecht en in 2023 veel studenten vanwege herinvoering van de basisbeurs. In 2024 vestigden minder mensen zich in de stad. De oorzaak hiervan ligt voor een deel in de geringere oplevering van nieuwbouwwoningen: circa 2.000 per jaar in 2023 en 2024 ten opzichte van een jaargemiddelde van ruim 3.000 nieuwbouwwoningen in de jaren ervoor.

Over langere tijd bezien groeit Utrecht sterk, en zal dat naar verwachting ook in de toekomst blijven doen. Volgens de laatste bevolkingsprognose passeert Utrecht in 2029 de grens van 400.000 inwoners en heeft de stad in 2040 meer dan 470.000 inwoners. Dat is een toename van bijna 100.000 inwoners in de komende 15 jaar. Alle wijken in de stad gaan groeien, met de wijk Zuidwest die de meeste groei laat zien vanwege de ontwikkeling van de Merwedekanaalzone. De laatste jaren groeit de woningvoorraad in de stad met name door de realisatie van appartementen, voor een groot deel in de huursector. De Utrechtse woningvoorraad bestaat in 2024 voor 54% uit huurwoningen, het aandeel van particuliere verhuurders (24% van het totaal) is in 2024 stabiel gebleven. De prijzen van koopwoningen zijn in Utrecht het afgelopen jaar zeer sterk gestegen (+15%), de sterkste stijging in Nederland. 

Meer duurzaam energiegebruik, luchtkwaliteit verbetert, meer gescheiden afval

Het energiegebruik (-7%) en de CO₂-uitstoot (-8%) in Utrecht daalden in 2023. Daarnaast werd 12% van het elektriciteitsgebruik in 2023 hernieuwbaar opgewekt. Het opgewekte vermogen door zonnepanelen groeit jaarlijks, in 2024 is ruim een derde (38%) van de Utrechtse daken bedekt met zonnepanelen. Het aantal publieke oplaadpunten voor elektrische auto’s (+14%) en het aantal (deels) elektrische personenauto’s in Utrecht (+25%) nemen ook toe, alsook het aandeel Utrechters met een elektrische auto binnen het huishouden.

Het elektriciteitsnet is echter vol, en dat hindert vestiging van nieuwe bedrijven, nieuwbouw van woningen en de verduurzaming waaronder grootschalige aanleg van zonnepanelen.

De luchtkwaliteit in Utrecht was in 2023 beter dan voorheen, maar voldoet nog niet aan de WHO-advieswaarden. De totale hoeveelheid huishoudelijk afval per inwoner bleef gelijk, terwijl het afvalscheidingspercentage inclusief nascheiden is gestegen naar 46%.

Economie groeit licht, het investeringsklimaat staat onder druk

In 2024 komt het voorlopige groeicijfer voor de economie in Nederland uit op 0,9%, in de regio Utrecht ligt het groeicijfer de laatste jaren rond het landelijk gemiddelde. Het regionale ondernemersvertrouwen is gestegen, maar is nog wel negatief. Het aantal faillissementen groeit, maar minder dan landelijk en een jaar geleden. Het investeringsklimaat in de regio Utrecht staat onder druk door krapte op de arbeidsmarkt (personeelstekort), een vol elektriciteitsnet en ruimtegebrek voor bedrijven. Het ruimtegebrek voor bedrijven uit zich in een tekort aan bedrijfshuisvesting en het leegstandspercentage van de kantorenmarkt is - ondanks een lichte stijging het afgelopen jaar – al langere tijd erg laag (4,2%). Het ligt daarmee onder de 5 tot 7% die vaak gehanteerd wordt als benodigde frictieleegstand om de markt goed te laten functioneren.

Vergeleken met andere grote steden kent Utrecht een lage werkloosheid: slechts 4,3% van de beroepsbevolking heeft geen betaald werk. Het aantal werkzoekenden is het afgelopen jaar licht gestegen. Tegelijkertijd blijft de werkgelegenheid uitgedrukt in het aantal banen de laatste jaren sterk doorgroeien (+14.000 tussen 2023 en 2024). Er is ook al jaren sprake van hoge krapte op de arbeidsmarkt die zich met name uit in grote personeelstekorten in de ICT en binnen technische beroepen.

Minder zakelijke hotelovernachtingen, meer Nederlandse hotelgasten

Nederlandse hotelgasten lijken Utrecht steeds beter te kunnen vinden: 57% van de hotelgasten in Utrecht komt uit Nederland. Voor corona lag het aandeel Nederlandse gasten op 47%. Het aantal hotelgasten en cultuurbezoekers is toegenomen. Het aandeel zakelijke overnachtingen is daarentegen lager dan in voorgaande jaren en lager dan voor de coronapandemie. Het afgelopen jaar is de winkelleegstand in het centrum, maar ook in heel Utrecht iets afgenomen, terwijl de leegstand landelijk gezien licht steeg.

Wisselend beeld ontwikkeling criminaliteit, toename aantal overlastregistraties

In 2024 daalde de totale criminaliteit licht met 1%. Belangrijk is dat hierbinnen afzonderlijke delicten een wisselend beeld laten zien. Vooral enkele traditionele criminaliteitsvormen nemen af, zoals woninginbraken, zakkenrollerij en winkeldiefstal. Autokraak en geweld nemen toe. Binnen de digitale criminaliteit stijgen betaalfraude en fraude met onlinehandel. Op het gebied van openbare orde zien we het aantal demonstraties fors toenemen.

In 2024 steeg het aantal politieregistraties van overlast met 3%. Vooral overlast van personen met onbegrepen gedrag stijgt (+14%). Overlast van dak- en thuislozen stijgt vooral fors in Zuid en Zuidwest (beide +47%). Over de afgelopen 15 jaar is de veiligheidsbeleving redelijk stabiel: het aandeel inwoners dat zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt schommelt rond de 30%. In Utrecht ligt het aandeel inwoners met onveiligheidsgevoelens lager dan in andere grote steden in Nederland.

Kleine toename van armoede en aantal uitkeringsgerechtigden

In 2023 zien we een lichte stijging van armoede op basis van de Utrechtse armoedegrens (welke op 125% van het sociaal minimum ligt). In 2022 ging het om 13,8% van de Utrechtse huishoudens, in 2023 is dit met 600 huishouders toegenomen tot 13,9% (22.400 huishoudens in totaal). De trend volgt op een dalende lijn in de jaren daarvoor. Ook het aantal kinderen dat opgroeit in armoede is gestegen (+6%). In 2023 ging het om 7.400 kinderen van 0 tot 17 jaar.

Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht voor Nederland dat het aandeel inwoners onder de landelijke armoedegrens in 2025 en jaren daarna daalt. Dit komt vooral door hogere lonen, lastenverlichtingen en stijging van het kindgebonden budget en de huurtoeslag. Het CPB ziet ook dat armoede verdiept. Dat zien we in Utrecht onder andere terug in een steeds groter deel van de groep arme huishoudens dat bestaat uit huishoudens met een (langdurig) inkomen op bijstandsniveau of lager. 

Tegelijk met de lichte stijging van armoede, neemt ook het aantal huishoudens dat leeft van een bijstands-, een WW- of arbeidsongeschiktheidsuitkering toe. Het totaal aantal uitkeringsgerechtigden was 28.640 in 2024, bijna 1.000 meer dan in 2023. De groei zien we bij alle type uitkeringen en is het sterkst bij het aantal inwoners met een WW-uitkering (+10,7%). 

Scheidslijnen in de stad: aanhoudende verschillen

Met veel Utrechters gaat het goed en het merendeel leeft in goede gezondheid. Scores voor sociale samenhang en persoonlijk welbevinden zijn al jaren stabiel. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) constateert voor Nederland eenzelfde situatie die we grofweg op Utrecht kunnen leggen. En dan vaak in de volgende context: “met mij gaat het goed, maar met de samenleving en wereld minder”. Dit zien we bijvoorbeeld ook terug in het vertrouwen in de politiek, dat lokaal hoger ligt dan op landelijk niveau.

Daarbij constateren we, net als het SCP, op alle vlakken in de samenleving duidelijke aanhoudende verschillen. Bijvoorbeeld tussen wijken en buurten. En ook tussen opleidingsniveau, leeftijd en migratieachtergrond. De zorgwekkende mentale gezondheid van jongeren is een hardnekkig probleem, het aantal discriminatiemeldingen neemt toe, zoals genoemd stijgt het aantal demonstraties en is polarisatie een stressfactor onder leden van het Utrechts Bewonerspanel. Naast het vertrouwen verschilt ook de inkomenssituatie sterk per wijk en groep. Ook voor het vinden van een woning zijn de kansen ongelijk.

In mei verschijnt een nieuwe publicatie over scheidslijnen in Utrecht waarin we dieper ingaan op deze verschillen in de stad.