Bevolking & bestuur

Bevolkingsontwikkeling

Het aantal inwoners van de gemeente Utrecht is in 2021 en 2022 blijven groeien, maar de coronapandemie heeft wel invloed gehad op de aard van deze ontwikkeling. Zo kwamen meer mensen te overlijden, waren er minder vestigers vanuit het buitenland en verhuisden in 2020 en 2021 ook meer Utrechters naar de regio of elders in het land. We weten nog niet of dit toegenomen vertrek een gevolg is van corona. Hierdoor groeide de bevolking tijdens de coronacrisis minder snel dan in de jaren ervoor. In januari 2022 telt de gemeente ruim 361.000 inwoners.

Wat de bevolkingsaanwas in de toekomst betreft wordt verwacht dat Utrecht in 2028 de grens van de 400.000 inwoners overschrijdt en dat de stad in 2040 meer dan 470.000 inwoners zal tellen. Procentueel vindt de sterkste groei plaats onder 65-plussers. De vergrijzing verloopt in Utrecht echter minder hard dan in de rest van het land. Utrecht is en blijft een jonge stad.

Meer dan een derde van de Utrechtse bevolking heeft een migratieachtergrond (37%). De groei van traditionele migratiegroepen is de laatste jaren niet meer zo sterk. Het aantal Utrechters zonder migratieachtergrond blijft redelijk stabiel. De groei van de Utrechtse bevolking vindt vooral plaats in andere migratiegroepen (bijv. Duitsland, India, China en Verenigd Koninkrijk). Utrecht kent anno 2022 167 verschillende nationaliteiten. Het aantal statushouders nam in coronajaar 2020 sterk af (-800) en bleef in 2021 stabiel.

Bestuur, vertrouwen in de overheid en bewonersparticipatie

De opkomst bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen bedroeg 56,3%. Dit is iets minder dan bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen, maar past binnen de schommelingen van de afgelopen 16 jaar (54% - 59%). Het opkomstpercentage van de laatste verkiezingen is wel hoger dan het landelijke gemiddelde en het hoogst van de vier grote steden. De meeste stemmen gingen respectievelijk naar GroenLinks, D66 en VVD. Met drie zetels is Volt de grootste nieuwkomer.

Het aantal partijen in de gemeenteraad neemt toe van 12 naar 15. Driekwart van de raadsleden stelde zich weer verkiesbaar en ongeveer de helft van de zittende raadsleden keert terug in de nieuwe raad. In de afgelopen raadsperiode werden bijna 1.800 moties en ruim 600 amendementen ingediend. Het merendeel werd ingetrokken of verworpen. Het onderwerp dat het vaakst terugkomt in de moties en amendementen is ruimtelijke ontwikkeling.

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het vertrouwen in de overheid in Nederland onder druk staat. In 2021 is voor het eerst via de Inwonersenquête het vertrouwen gemeten dat Utrechters hebben in de lokale en landelijke overheid. Het vertrouwen in de lokale overheid (57%) ligt in Utrecht hoger dan het vertrouwen in de landelijke overheid (43%). Mensen met een hbo- of universitaire opleiding en 18 – 29-jarigen hebben het meeste vertrouwen en 65-plussers het minste vertrouwen. De wijken Overvecht en Vleuten-De Meern vallen op vanwege het lage vertrouwen. Een op de vijf bewoners in Overvecht geeft aan helemaal geen vertrouwen te hebben in de landelijke overheid.

Inwoners kunnen op verschillende manieren invloed uitoefenen op de gemeente. Eén op de vier inwoners maakt in 2021 een melding over de openbare ruimte. Ook één op de vier heeft aan een vorm van participatie gedaan, bijvoorbeeld door het bijwonen van een (digitale) bijeenkomst van de gemeente, contact met een bewonersgroep zoals het wijkplatform of online hun mening geven via een vragenlijst. Een derde van de Utrechters die iets hebben gedaan om invloed uit te oefenen op de gemeente, vindt dat de gemeente iets met hun bijdrage heeft gedaan. Op het gemeentelijke participatieplatform DenkMee zijn in 2021 15.000 reacties gekomen van burgers ten aanzien van in totaal 15 projecten.

Vier op de tien Utrechters heeft in 2021 buurtactiviteiten ondernomen, zoals het schoonhouden van de openbare ruimte. Een derde heeft daarbij ondersteuning nodig van de gemeente of een andere organisatie, bijvoorbeeld in de vorm van materialen en spullen of advies. Het aantal toegekende initiatieven gefinancierd vanuit het gemeentelijk Initiatievenfonds liep in de coronajaren terug van rond de 1.200 in 2019 naar 900 in 2020 en 2021. Door de coronamaatregelen kon een deel van de initiatieven niet doorgaan. Een minderheid van de Utrechters (29%) is bekend met dit fonds. De bekendheid is het laagst onder de leeftijdsgroep 18 tot en met 29 jaar.

Communicatie met de gemeente

De website Utrecht.nl is het dienstverleningskanaal van de gemeente Utrecht met de meeste contactmomenten. Het bezoek aan de website bleef in 2021 stabiel (rond de 5,6 miljoen). De site wordt door bezoekers, net zoals in de afgelopen jaren, beoordeeld met rapportcijfer 7,6. De klanttevredenheid over het contact per e-mail ligt een stuk lager (rapportcijfer 5,1). Door corona nam het aantal baliebezoeken sterk af als gevolg van maatregelen om de bezoekersstromen te beperken. Ook het aantal telefoontjes aan de gemeente nam af. Het gebruik van het gemeentelijke Servicepunt (gevestigd in het Stadskantoor en in wijkbureaus) verdubbelde in 2021 ten opzichte van 2020 (van ruim 1.000 naar ruim 2.200 bezoeken). Het Servicepunt is beschikbaar voor iedereen die wat hulp kan gebruiken bij zaken als het invullen van formulieren voor de gemeente.

De gemeente reageert actief op online uitlatingen over de gemeente op sociale media. Deze zogenoemde webcare vindt plaats via e-mail, chat, Facebook, Twitter en WhatsApp. In 2021 verliep de meeste webcare via Twitter, in totaal bijna 45.000 berichten. De telefoon is het meest favoriete communicatiekanaal van Utrechters om contact op te nemen met de gemeente. 55-plussers bellen het liefst, terwijl online chatten met een medewerker en WhatsApp jongeren meer aanspreekt. Informatie van de gemeente mag voor jongeren via een e-mail, ouderen ontvangen liever een brief.

In coronajaar 2020 daalde het aantal ingediende klachten, bezwaarschriften en beroepszaken van inwoners bij de gemeente Utrecht. In 2021 is er echter weer sprake van een stijging, alhoewel het totaal nog steeds onder dat van 2019 blijft. In totaal wordt 40% van de klachten gegrond verklaard (de inwoner krijgt gelijk). De klanttevredenheid van indieners van een klacht, komt uit op rapportcijfer 5,9. Bewoners wiens klacht gegrond wordt verklaard geven een hoger cijfer dan bewoners wiens klacht ongegrond is verklaard. 91% van de klachten wordt binnen de wettelijke termijn afgehandeld, bij bezwaarschriften ligt dit aandeel op 63%.

Het aantal ingediende Wob-verzoeken (vragen om informatie over het handelen van de overheid op basis van de Wet openbaarheid van bestuur) stijgt al jarenlang fors. In 2021 ontving de gemeente bijna 1.100 Wob-verzoeken. Ongeveer 9 op de 10 Wob-verzoeken wordt binnen de wettelijke termijn afgehandeld.