Economie & inkomen

Economische ontwikkeling & vastgoed

Coronajaar 2021 was een jaar van economisch herstel. Landelijk groeide de economie met 4,8%. In het derde kwartaal van 2021 groeide de economie in provincie Utrecht met 5%. De economie in stadsgewest Utrecht nam ook toe met 5%. De eerder voorspelde economische groei in 2022 is omgeven door onzekerheden. De inflatie is hoog, er is tekort aan bouwmaterialen en grondstoffen, op de arbeidsmarkt is krapte en de effecten van de oorlog in Oekraïne zijn onduidelijk.

Er lijkt sprake te zijn van een tweedeling bij ondernemers. Veel ondernemers die de afgelopen twee jaar zwaar zijn getroffen door coronamaatregelen kunnen met moeite het hoofd boven water houden. Tegelijkertijd ervaren andere ondernemers weinig effecten van de maatregelen of zien juist kansen voor nieuwe initiatieven, zoals onder meer blijkt uit het grote aantal starters.

Het aantal banen in de gemeente Utrecht is in de coronajaren blijven groeien tot een totaal van circa 288.000 in 2021. Procentueel is de stijging het grootst onder de groep zzp’ers, absoluut gezien is de banengroei het grootst bij bedrijven met meer dan 500 mensen. In de arbeidsmarktregio Midden-Utrecht zijn begin 2022 ruim 11.500 openstaande vacatures. Relatief veel vacatures betreffen beroepen als vrachtwagenchauffeur, magazijnmedewerker en onderhoudsmonteur machines/installaties. Doordat er veel meer openstaande vacatures zijn dan het aantal kortdurend werkzoekenden, wordt gesproken van een zeer hoge spanning op de arbeidsmarkt in de regio Midden-Utrecht.

De toeristische sector in de gemeente Utrecht is door de pandemie hard geraakt. In 2020 en 2021 waren er ruim 30% minder toeristische hotelovernachtingen dan in de jaren 2018 en 2019. Het aandeel zakelijke hotelovernachtingen was in 2021 ruim de helft minder dan in 2019.

Na een sterke daling van de opname aan kantoorruimte (het totaal aan verhuurtransacties en kantooraankopen voor eigen gebruik) in 2020, is er in 2021 in Utrecht weer sprake van een lichte stijging. Maar ook het leegstaande aanbod is in 2021 iets toegenomen, waardoor het leegstandspercentage stijgt naar 5,5% van de kantorenvoorraad. De gemeente Utrecht staat wat betreft bedrijfsruimten sterk in de belangstelling van met name logistieke dienstverleners. Op gebied van winkelruimten zagen we in 2021 een afname van de leegstand: in de gehele stad (van 6,7% naar 5,0%) en vooral in het centrum (van 10,2% naar 6,8%).

Inkomen & armoede

Utrecht scoort in vergelijking met de 50 grootste gemeenten in Nederland zeer goed op de sociaaleconomische index. Utrecht steeg in 2021 van de vierde naar de tweede plaats. Deze index beschrijft per stad onder andere het aandeel personen in de bijstand, het werkloosheidspercentage, het aandeel arbeidsongeschikten, het aandeel lage inkomens en de arbeidsparticipatie.

Het aantal Utrechters met een bijstands- of WW-uitkering is begin 2022 weer bijna gelijk aan het (relatief lage) niveau van voor de coronacrisis. 9.400 huishoudens ontvangen een bijstandsuitkering (-5% ten opzichte van 2020) en 3.800 een WW-uitkering (-34% ten opzichte van begin 2020). In januari 2022 maakten een kleine tweeduizend ondernemers nog gebruik van een corona-gerelateerde tijdelijke overbruggingsregeling voor zelfstandig ondernemers (Tozo). Een jaar eerder waren dit er nog ruim 750 meer. Vanaf 1 april 2022 vervalt de Tozo-regeling, en kunnen ondernemers een Bbz-uitkering aanvragen (Bijzondere Bijstand voor Zelfstandigen). In voorjaar 2022 hebben 900 ondernemers hier al een aanvraag voor gedaan.

Op basis van CBS-cijfers zien we dat het relatieve aandeel huishoudens met een laag inkomen (tot 125% van het Wettelijk Sociaal Minimum) in coronajaar 2020 heel licht is afgenomen ten opzichte van 2019 (van 15% naar 14,8%). Cijfers over 2021 zijn nog niet bekend. Ook het aandeel Utrechters dat aangeeft zeer slecht te kunnen leven van hun inkomen, daalt licht van 7% in 2019 naar 5% in 2021. Deze gunstige ontwikkelingen nemen echter niet weg dat al jaren het aandeel huishoudens dat langdurig (vier jaar of langer) leeft van een inkomen op bijstandsniveau (101% van het Wettelijk Sociaal Minimum) licht toeneemt of stabiliseert.

Wat betreft het aandeel kinderen dat opgroeit in een huishouden met een laag inkomen, zien we tussen 2014 en 2020 (meest recente cijfer) een daling (van 14,4% naar 11,7%). Iets meer dan de helft van deze groep kinderen groeit op in een huishouden met een inkomen op het allerlaagste (bijstands)niveau, waarvan een deel ook langdurig. De relatieve omvang van deze specifieke groep blijft stabiel en daalt niet mee met de overige gunstige ontwikkelingen.

Begin 2020 heeft 6,7% van de Utrechters geregistreerde schulden. Daarnaast heeft nog eens 3,6% van de Utrechters een verhoogd risico op schulden. In totaal gaat het om zo’n 20.000 huishoudens: 12.240 huishoudens met geregistreerde problematische schulden en nog eens 8.930 huishoudens met een groot risico op schulden. Sinds 2018 is sprake van een licht dalende trend. Het aantal Utrechtse huishoudens met professionele schuldhulp ligt in 2021 10% hoger dan in 2019. Per 1 januari 2021 hebben gemeenten een wettelijke taak gekregen in vroegsignalering van schulden. De gemeente Utrecht heeft in dat kader inmiddels 12.100 huishoudens benaderd.