Gebeurtenissen in de wereld

De gemeente Utrecht is benieuwd hoe het op dit moment (februari 2025) met Utrechters gaat. Dit gezien diverse conflicten in de wereld en zaken als klimaat, woningmarkt en asielopvang. De resultaten gebruiken we in de jaarlijkse Utrecht Monitor, die dit voorjaar verschijnt, zodat we een beeld kunnen geven van hoe het gaat met de stad.

Peiling

Van maandag 10 februari tot maandag 24 februari heeft Onderzoek & Advies een peiling gehouden onder leden van het Bewonerspanel. 4.259 panelleden hebben de vragenlijst (deels) ingevuld. Dat is een respons van 59%.

Vergeleken met de Utrechtse bevolking kent het Bewonerspanel een oververtegenwoordiging aan mensen met een hbo- of wo-opleiding. De resultaten zijn daardoor niet zonder meer te vertalen naar de (gemiddelde) mening van Utrechters, maar de resultaten van de peiling geven wel een goede indicatie. We spreken daarom niet over Utrechters, maar over panelleden of respondenten. Meer informatie staat op de website www.utrecht.nl/bewonerspanel.

In onderstaande tabel staat de verdeling van het panel naar wijk, opleiding en leeftijd. Alle wijken zijn vertegenwoordigd in het panel. Wel is te zien dat er relatief minder Utrechters uit Overvecht in het panel zitten, en relatief meer uit Noordoost. Er zijn ook relatief veel Utrechters met een hbo- of wo-opleiding lid van het panel. Verder bestaat het panel uit relatief weinig leden van 34 jaar of jonger.

Kenmerken van panelleden Bewonerspanel Utrecht (februari 2025)

Stress over klimaatverandering komt het meest voor

We hebben panelleden gevraagd of zij stress ervaren over een aantal zaken. Bij stress voelt iemand een bepaalde spanning, omdat de situatie waarin iemand zit te veel vraagt en/of iemand het gevoel heeft de situatie niet aan te kunnen.

Stress over klimaatverandering komt het meest voor: 40% heeft hier wel (meestal, altijd) stress over. Slechts 12% heeft hier nooit stress over. Vergeleken met de vorige meting lijken evenveel panelleden hier stress over te hebben. Het aandeel dat stress heeft over stikstof lijkt te zijn afgenomen ten opzichte van de vorige meting.
33% heeft (meestal/altijd) stress over verdeeldheid in de samenleving. Ten opzichte van 2024 en 2023 lijkt dit aandeel vergelijkbaar.
31% van de panelleden heeft (meestal/altijd) stress over de oorlog in Oekraïne en de oorlog in Gaza.
16% van de panelleden heeft (meestal/altijd) stress over de asielopvang. 29% heeft hier nooit stress over.
Over de volgende zaken komt stress relatief weinig voor (nooit of af en toe): inflatie/stijgende prijzen en de woningmarkt/woonsituatie. Ten opzichte van eerdere metingen lijken deze aandelen stabiel.

Panelleden konden ook een eigen ander antwoord geven waarover zij wel eens stress ervaren. Panelleden die het open antwoord invullen krijgen vooral stress over de volgende thema’s:

Baanzekerheid en werkdruk: stress over de arbeidsmarkt uit zich op twee manieren: aan de ene kant is er angst voor het niet kunnen vinden van een (passende) baan of ontslag. Aan de andere kant zijn juist personeelstekorten - en de daaruit voortkomende werkdruk – bron van stress.
Gezondheid in de persoonlijke omgeving en de huidige staat van de gezondheidszorg: er is vooral stress over mantelzorg - met name voor ouderen - en de mentale gezondheid, zoals burn-outklachten. Ook is er stress over de ‘afbrokkeling’ van de zorg, met personeelstekorten en (daaruit volgende) lange wachtlijsten, bijvoorbeeld in de GGZ.
De toekomst (van kinderen): stress over de toekomst loopt erg uiteen, van relatief abstract (klimaat, politiek, verdere ontwikkeling AI) tot relatief concreet (opvoeding kinderen, tekorten aan leerkrachten, krapte op de woningmarkt, druk van social media).
De situatie in de VS onder Trump: er is angst voor verdere escalatie van politieke conflicten en een toenemende instabiliteit in de wereld. Ook worden zorgen geuit over de bredere opkomst van extreemrechts in Westerse landen en specifiek de weerslag hiervan op de democratie en de rechtsstaat in Nederland.
Verandering in de maatschappij: er is stress over de individualisering, polarisatie en verharding (‘verhuftering in onze maatschappij’). Ook zijn er zorgen over discriminatie, zoals antisemitisme, seksisme en de inbreuk op vrouwenrechten en rechten van lhbtiq+’ers.
Leefbaarheid: er is vooral stress over overlast in de openbare ruimte (criminaliteit, overlast van daklozen, parkeerproblemen en verkeersveiligheid). Andere vormen van overlast (afval, toenemende drukte en geluidsoverlast) worden ook regelmatig genoemd. Ook is er een toenemend gevoel van onveiligheid, mede door het gebrek aan (de zichtbaarheid van) handhaving en politie.

De respondenten aan de verschillende peilingen zijn deels dezelfde personen. Hierdoor moeten we voorzichtig zijn met vergelijken, want verschillen kunnen op toeval berusten.

Deze vraag gaat over stress. Bij stress voelt u een bepaalde spanning omdat de situatie waarin u zit veel van u vraagt en/of dat u het gevoel hebt dat u die niet aankunt.

Hebt u wel eens stress over de volgende zaken?

Wanneer er gekeken wordt naar verschillende leeftijdsgroepen en waar zij wel eens stress over hebben dan lijken jongeren (18 t/m 34 jaar) vaker stress te hebben over klimaat (53%) en polarisatie (42%). Ook lijken jongeren vaker stress te hebben over de woningmarkt (38%).

Hebt u wel eens stress over de volgende zaken? (Uitgesplitst naar leeftijd)

Steeds minder panelleden ervaren meer saamhorigheid in de samenleving

Aan panelleden is vervolgens gevraagd in hoeverre de huidige situatie van invloed is op hun leven. Een deel van de stellingen is in (alle) voorgaande peilingen voorgelegd.

61% van de panelleden past zich makkelijk aan de nieuwe situatie aan. 9% van de panelleden past zich niet makkelijk aan. Sinds juni 2021 lijkt het aandeel dat zich makkelijk kan aanpassen steeds kleiner te worden.
41% van het panel wordt er onrustig van. Dit aandeel was in februari 2024 35%.
Een kwart van de panelleden wordt gestrest van de huidige situatie. Dit aandeel lijkt iets te zijn toegenomen ten opzichte van 2024 en 2023.
72% van de panelleden ervaart niet meer saamhorigheid in de samenleving. Vergeleken met 2024 lijkt dit aandeel vergelijkbaar. Ten opzichte van eerdere peilingen lijkt dit aandeel steeds minder te worden.
41% zet zich extra in voor anderen. 16% doet dit niet. Sinds juli 2021 lijkt het aandeel dat zich extra inzet voor anderen iedere meting iets toe te nemen. Tussen april 2020 en juli 2021 nam de extra inzet voor anderen juist wat af. De inzet voor anderen lijkt in de laatste peiling vergelijkbaar met april 2020.
Een kwart heeft vertrouwen in de toekomst en 38% heeft geen vertrouwen in de toekomst. Ten opzichte van eerdere peilingen lijken steeds minder panelleden vertrouwen te hebben in de toekomst. Bij de eerste meting over dit onderwerp in juli 2021 had 63% nog vertrouwen in de toekomst.
20% van de panelleden ziet de huidige situatie als een periode met nieuwe kansen. 44% is het hier niet mee eens. Sinds de eerste peiling in april 2020 lijken steeds minder panelleden hier mee eens te zijn.
12% vindt dat er overdreven veel aandacht is voor de vraagstukken en de problemen die nu spelen. 71% is het hier niet mee eens. Ten opzichte van twee eerdere metingen lijken de percentages redelijk stabiel.

De respondenten aan de verschillende peilingen zijn deels dezelfde personen. De vragen van de peilingen van januari 2022 en eerder zijn gesteld in de context van de coronacrisis, de peilingen uit 2023 tot 2025 in bredere context. Hierdoor moeten we voorzichtig zijn met vergelijken, want verschillen kunnen op toeval berusten.

In hoeverre is de huidige situatie van invloed op uw leven?

Panelleden zien tweedeling tussen aandacht voor lokale en globale problematiek

Als laatste is panelleden gevraagd om eventueel nog iets toe te lichten bij hun antwoorden op de vorige vragen. Uit deze open antwoorden valt het volgende op:

Tweedeling tussen aandacht voor lokale en globale problematiek: enerzijds vinden panelleden dat vooral de gemeente te weinig aandacht heeft voor de belevingswereld en problematiek van de (gewone) Utrechter, zoals de woningnood en te veel aandacht voor complexe problemen die te ver van hen af staan. Anderzijds vinden panelleden juist dat er veel te weinig aandacht is voor grensoverstijgende problematiek, zoals het klimaat.
Veel focus op ‘hier en nu’: panelleden vinden dat de huidige politiek te veel bezig is met het ‘hier en nu’ en de impact van bepaalde vraagstukken, zoals de ‘migratiecrisis’. Daarbij verzuimt de politiek volgens hen om de ‘echte’ problemen die daadwerkelijk impact hebben aan te pakken. Panelleden missen een langetermijnvisie.
Veel Utrechters hebben het goed, maar missen bewustzijn: panelleden die zelf in een gunstige financiële positie zitten vinden dat anderen graag boos en ontevreden zijn, maar niet beseffen hoe relatief goed ze het hebben. Ook wordt Nederland onverschillig gevonden als het gaat om het klimaat, de ernst en impact wordt onderschat. Wel zijn er zorgen over een mogelijke achteruitgang van de huidige welvaart voor toekomstige generaties.
Meer focus op positieve dingen is wenselijk: volgens panelleden ligt met name in de media de focus te veel op negatieve dingen, terwijl er ook veel goede dingen gebeuren in onze maatschappij. Panelleden schermen zich liever (emotioneel) af van het negatieve en maken hun wereld kleiner. Er wordt door hen meer aandacht gevraagd voor lokale initiatieven die een positieve bijdrage leveren aan de wereld.