Vertrouwen in overheid

Samenvatting

• Vertrouwen in de overheid van Nederlanders daalt in 2021
• Utrechters hebben meer vertrouwen in instituties dan gemiddelde Nederlander
• Ruim de helft van de Utrechters heeft vertrouwen in de lokale overheid
• Vertrouwen in landelijke overheid lager dan in lokale overheid
• Inwoners Vleuten-De Meern hebben relatief weinig vertrouwen in lokale overheid
• In Overvecht heeft een op de vijf helemaal geen vertrouwen in landelijke overheid
• Inwoners die meedoen in de maatschappij hebben meer vertrouwen in lokale overheid

Vertrouwen in de overheid van Nederlanders daalt in 2021

Het vertrouwen in de overheid staat onder druk. Verschillende onderzoeken laten in 2021 een sterke daling van het politiek vertrouwen van Nederlanders zien (SCP, IPSOS, I&O Research, Engbersen et al.). De aanhoudende coronamaatregelen, de toeslagenaffaire en de gaswinning in Groningen lijken verband te houden met het afgenomen vertrouwen in de politiek (I&O Research). In 2020 was juist sprake van een toename van vertrouwen in de politiek. Deze toename zou volgens het SCP verklaard kunnen worden door de daadkrachtige aanpak van de overheid in het coronavirus dit jaar. Het politiek vertrouwen vertoont overigens schommelingen door de jaren heen. 

Utrechters hebben meer vertrouwen in instituties dan gemiddelde Nederlander

Ongeveer driekwart van de Utrechters (76%) heeft in 2020 vertrouwen in instituties. Dit institutioneel vertrouwen is breder dan alleen vertrouwen in de overheid, want naast vertrouwen in de Tweede Kamer wordt ook gevraagd naar vertrouwen in politie en rechters. In Utrecht ligt het institutioneel vertrouwen hoger (76%) dan in Nederland (71%). Door de jaren heen is een licht stijgende lijn te zien van het institutioneel vertrouwen van Utrechters, van 65% in 2014 tot 71% in 2020. Landelijk zien we dezelfde ontwikkeling in institutioneel vertrouwen, maar in Utrecht ligt het institutioneel vertrouwen steeds hoger.

Om het vertrouwen in de overheid in de gemeente Utrecht ook op wijkniveau in kaart te kunnen brengen is in de Inwonersenquête 2021 het vertrouwen in de landelijke en lokale overheid uitgevraagd. Deze landelijke overheid bestaat uit regering, Tweede Kamer en ambtenaren van de Rijksoverheid. De lokale overheid bestaat uit college van burgemeester en wethouders van de gemeente Utrecht, gemeenteraad en ambtenaren van de gemeente Utrecht.

Ruim de helft van de Utrechters heeft vertrouwen in de lokale overheid

Een relatief kleine groep mensen geeft aan helemaal geen vertrouwen te hebben in de lokale overheid (5%). Er zijn geen grote verschillen in vertrouwen tussen de verschillende lokale overheidsorganen. Inwoners hebben het meeste vertrouwen in het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Utrecht (59%), gevolgd door de gemeenteraad (57%) en ambtenaren van de gemeente (55%).  

Het blijkt dat vaak dezelfde Utrechters, wel of helemaal geen vertrouwen hebben in de lokale overheid. Mensen met een hbo- of universitaire opleiding (64%) en 18-29 jarigen (62%) hebben het meest vertrouwen in de lokale overheid en 65-plussers het minst (46%). Verder valt op dat een op de zes Utrechters het niet weet of geen mening heeft over vertrouwen in de lokale overheid. Informatie over vertrouwen in de medemens, vindt u in het hoofdstuk Sociale cohesie.

Vertrouwen in lokale overheid hoger dan in landelijke overheid

Minder dan de helft (43%) van de Utrechters heeft vertrouwen in de landelijke overheid. Dat is lager dan het vertrouwen dat Utrechters hebben in de lokale overheid (57%). Utrechters hebben meer vertrouwen in ambtenaren van de Rijksoverheid (49%) dan in de regering (39%). Een op de tien (11%) geeft aan helemaal geen vertrouwen in de landelijke overheid te hebben. Bij de lokale overheid ligt dit aandeel lager (5%). De groep die helemaal geen vertrouwen heeft is het grootst (15%) bij de landelijke overheidslaag regering. Inwoners die helemaal geen vertrouwen in de regering hebben geven ook vaak aan helemaal geen vertrouwen te hebben in de Tweede Kamer en in ambtenaren van de Rijksoverheid.

18–29 jarigen en 30–54 jarigen (48%) hebben het meest vertrouwen in de landelijke overheid. Slechts weinig Utrechters met een hbo- of universitaire opleiding (8%) geven aan helemaal geen vertrouwen te hebben in de landelijke overheid. Utrechters zonder opleiding of met alleen basisonderwijs (19%) en Utrechters met een mbo-, havo-, of vwo-opleiding (16%) hebben vaker helemaal geen vertrouwen in de landelijke overheid.

Inwoners Vleuten-De Meern hebben relatief weinig vertrouwen in lokale overheid

Inwoners van de wijk Vleuten–De Meern hebben vergeleken met de andere Utrechtse wijken het minst vertrouwen in de lokale overheid (48%). Het vertrouwen in de lokale overheid is het hoogst onder inwoners van de wijk West (64%). Het aandeel dat helemaal geen vertrouwen in de lokale overheid heeft is het laagst onder inwoners van de wijken Noordoost en Oost (4%) en het hoogst onder inwoners van Overvecht (10%). Er zijn geen grote verschillen te zien tussen de drie lokale overheidsorganen tussen de wijken.

In Overvecht heeft een op de vijf helemaal geen vertrouwen in landelijke overheid

Als we kijken naar vertrouwen in de landelijke overheid, dan valt de wijk Noordoost op. Hier hebben inwoners over het algemeen het meeste vertrouwen (51%). Het vertrouwen in de wijk Overvecht is het laagst: slechts 37% van de inwoners heeft vertrouwen in de landelijke overheid. Verder zien we dat ongeveer een op de vijf inwoners van Overvecht (19%) helemaal geen vertrouwen in de landelijke overheid heeft.

Inwoners die meedoen in de maatschappij hebben meer vertrouwen in lokale overheid

In een gezonde samenleving is het van belang dat iedereen op zijn manier meedoet aan het maatschappelijke leven. Op basis van een aantal vragen over school, werk, sport, cultuurbezoek, buurtactiviteiten en sociale contacten bepalen we of inwoners in de stad meedoen. Utrechters met sociale contacten, die werk of school hebben en/of deelnemen aan cultuur of sport (61%) hebben meer vertrouwen in de lokale overheid dan inwoners die niet meedoen in de samenleving (45%). Meer informatie over meedoen in de samenleving, vindt u in het hoofdstuk Maatschappelijke participatie.

Er zijn geen grote verschillen in vertrouwen tussen inwoners die wel of niet iets hebben gedaan om het beleid, de plannen of activiteiten van de gemeente te beïnvloeden. Wel zien we dat inwoners die denken dat de gemeente iets heeft gedaan met hun bijdrage meer vertrouwen hebben in de lokale overheid (69% heeft vertrouwen) dan inwoners die denken dat de gemeente niets heeft gedaan met hun bijdrage (45% heeft vertrouwen). Lees hier meer over in het hoofdstuk Participatie.