Gezondheid en welzijn volwassenen

Samenvatting

De meeste Utrechters voelen zich gezond en zijn gelukkig. Wel zijn er grote verschillen. Deze verschillen hangen sterk samen met problemen met rondkomen, werk en wonen. Soms worden verschillen groter, bijvoorbeeld bij eenzaamheid. Onder jongvolwassenen staat de mentale gezondheid onder druk.

In het kort

• Utrechters voelen zich in 2022 minder gezond dan in 2020
• De meeste Utrechters voelen zich gezond
• Vier op de vijf Utrechters zijn gelukkig, verschillen in aanpassing aan gebeurtenissen in de wereld
• Gezondheidsverschillen in Utrecht blijven groot
• Problemen met rondkomen, werk en wonen zijn sterk gerelateerd aan gezondheidsachterstanden
• Mentale gezondheid jongvolwassenen staat nog steeds sterk onder druk
• Grote verschillen in ernstige eenzaamheid 

De meeste Utrechters voelen zich gezond

83% van de Utrechtse volwassenen (18 jaar en ouder) ervaart een goede gezondheid. Dat past bij een stad met veel twintigers en dertigers en veel inwoners met een hbo- of wo-opleiding. Utrechters voelen zich vaker gezond dan inwoners in andere G4-steden en andere steden met veel inwoners met een hbo- of wo-opleiding, zoals Delft of Eindhoven. In 2020 ervaren meer Utrechters een goede gezondheid dan in 2018. Dat is opvallend gezien de coronaperiode. Mogelijk waarderen mensen hun gezondheid meer dan daarvoor. Uit een peiling van panel Meetellen blijkt dat 43% van de Utrechters in een kwetsbare situatie een goed ervaren gezondheid heeft. 

Een indeling van Utrechtse volwassenen (18 t/m 64 jaar) naar gezondheidspatronen laat het volgende beeld zien:

• 48% van de Utrechters (119.000 inwoners) voelt zich gezond, ervaart weinig lichamelijke en mentale gezondheidsproblemen én heeft een overwegend gezonde leefstijl;
• 33% van de Utrechtse volwassenen (83.000 inwoners) voelt zich wel gezond, maar heeft gezondheidsrisico’s door leefstijl, lichamelijke gezondheidsproblemen of mentale gezondheidsproblemen;
• 19% van de Utrechtse volwassenen (46.000 inwoners) voelt zich ongezond, heeft gezondheidsproblemen en een overwegend ongezonde leefstijl.

Utrechtse volwassenen (18 t/m 64 jaar) ingedeeld in negen groepen met verschillende gezondheidspatronen (2020)

Image

Meer over deze analyses naar gezondheidspatronen staat in het hoofdstuk Patronen in gezondheid van het Utrechts gezondheidsprofiel.

Vier op de vijf Utrechters zijn gelukkig, verschillen in aanpassing aan gebeurtenissen in de wereld

81% van de Utrechters van 18 jaar en ouder geeft aan gelukkig te zijn. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren. In een peiling onder het Utrechtse Bewonerspanel (januari 2023) geeft 67% van de panelleden aan zich makkelijk aan te passen aan de huidige gebeurtenissen in de wereld wat betreft de oorlog in Oekraïne, hoge energieprijzen, klimaatverandering, etc. Van de panelleden zegt 36% er onrustig en 20% er gestrest van te worden. Panelleden met basisonderwijs of een vmbo-opleiding of een ongunstigere financiële situatie geven minder vaak aan zich makkelijk aan te passen. Panelleden met een ongunstigere financiële situatie hebben daarnaast vaker gevoelens van onrust en stress. Thema’s waar panelleden het vaakst stress over ervaren zijn klimaatverandering, polarisatie en de oorlog in Oekraïne. Jongere panelleden noemen vaker de woningmarkt en hun woonsituatie als bron van stress en minder vaak de oorlog in Oekraïne. Deze gebeurtenissen en omstandigheden vragen veel veerkracht van Utrechters. In het hoofdstuk Veerkracht verkend uit het Utrechts Gezondheidsprofiel staat het begrip veerkracht uitgelegd en wordt ingegaan op elementen die helpen bij veerkracht.

Gezondheidsverschillen in Utrecht blijven groot

In Utrecht zijn grote gezondheidsverschillen, zoals dat ook in de rest van Nederland het geval is. De gezonde levensverwachting bij geboorte is voor inwoners van Overvecht vijftien jaar korter dan voor inwoners van Noordoost. Verschillen in gezondheid tussen wijken hangen samen met de sociaal-economische positie van de inwoners in deze wijken en buurten: in wijken en buurten waar de sociaal-economische positie lager is, is de gezondheid in het algemeen slechter. 

Problemen met rondkomen, werk en wonen zijn sterk gerelateerd aan gezondheidsachterstanden 

Problemen met rondkomen, werk en wonen komen vaak samen voor en beïnvloeden gezondheid negatief. Andersom kunnen gezondheidsproblemen de problemen op die gebieden versterken. Lees meer hierover in het hoofdstuk Bestaanszekerheid van het Utrechts gezondheidsprofiel.

De grootste gezondheidsachterstand hebben Utrechters…:

• die moeite hebben met rondkomen 
• die opgroeien in een gezin met lage welvaart
• met basisonderwijs of een vmbo-opleiding
• met een eenpersoonshuishouden
• in eenoudergezinnen
• die ouder zijn dan 65 jaar met een niet-westerse migratieachtergrond 
• in een zeer kwetsbare situatie (meerdere ernstige problemen als: ernstige schulden, verslavingsproblemen, geen woning of thuis)

Gezondheidsachterstanden worden zelfs groter bij de eerste drie groepen en bij kinderen in eenoudergezinnen. Lees meer in de speciale uitgaven over gezondheidsverschillen bij kinderen en bij volwassenen.

Mentale gezondheid jongvolwassenen staat nog steeds sterk onder druk

De mentale gezondheid van jongvolwassenen (16 t/m 25 jaar) staat nog steeds onder grote druk. 22% heeft matige tot ernstige psychische problemen en een op de vier voelt zich vaak beperkt door psychische klachten. De helft (53%) voelt zich (heel) vaak gestrest, met name door studie of school, de eisen die ze aan zichzelf stellen en door de combinatie van alles wat ze moeten doen. Het beeld van het voorjaar van 2022 is gelijk aan dat van het voorjaar van 2021. Wel is het aandeel jongvolwassenen met ernstige psychische klachten in 2022 lager dan in 2021 (7% in 2022 en 10% in 2021). Ook in de regio Utrecht is deze daling zichtbaar. Landelijk onderzoek liet een licht herstel zien van de mentale gezondheid voor jongeren van 12 tot en met 25 jaar in de zomerperiode van 2022. Maar tussen september en december 2022 nam het aandeel jongeren met psychische klachten weer toe. Hetzelfde patroon is zichtbaar bij het aandeel jongeren dat serieus heeft gedacht aan zelfdoding. De zorgen om de mentale gezondheid van jongvolwassenen blijven groot. Van de volwassen Utrechters heeft 27% minimaal één psychische klacht.

Grote verschillen in ernstige eenzaamheid 

Ruim een op de vijf Utrechtse jongvolwassenen en een op de tien volwassenen (18 jaar en ouder) is ernstig eenzaam. Ernstige eenzaamheid komt vaker dan gemiddeld voor onder Utrechters met een migratieachtergrond, jongvolwassenen met alleen basisonderwijs, voortgezet onderwijs of een mbo-opleiding en volwassenen die basisonderwijs of vmbo hebben afgerond. Van leden van het panel Meetellen in Utrecht voelt 32% zich eind 2022 ernstig eenzaam. Redenen van eenzaamheid onder deze groep zijn divers, bijvoorbeeld moeite met het aangaan van sociale contacten, beperkte belastbaarheid of gebrek aan financiën. 

Eenzaamheid gaat samen met armoede eerlijk gezegd. Als je niet veel hebt dan kan je niet veel doen. Als je niet vindingrijk bent of mensen hebt die je helpen, dan beland je al gauw in een vicieuze cirkel. 

Tussen 2003 en 2020 zijn verschillen in ernstige eenzaamheid tussen opleidingsgroepen groter geworden. Ernstige eenzaamheid neemt sterker toe bij Utrechters met basisonderwijs of een vmbo-opleiding dan bij Utrechters met een hbo- of wo-opleiding. Meer over eenzaamheid leest u in de speciale uitgave over eenzaamheid.