4. Inburgeraars over gezondheid en welzijn
In dit hoofdstuk:
- Enquête uitkomsten over eigen gezondheid en welzijn
- Verschillen asielstatushouders en gezinsmigranten
- Wetenschappelijke duiding kwetsbaarheid inburgeraars op gebied van psychische gezondheid
4.1 Inburgeraars over hun eigen gezondheid
69% van de inburgeraars beoordeelt eigen gezondheid als (zeer) goed
In de enquête is de inburgeraars naar verschillende aspecten rondom gezondheid en welzijn gevraagd. Uit de Gezondheidsmonitor, die over het Utrechts gemiddelde gaat, blijkt dat gemiddeld 77% van de inwoners tussen de 18-65 jaar zijn of haar eigen gezondheid als (zeer) goed omschrijft. Onder inburgeraars - die gemiddeld jonger zijn dan de samenstelling van de groep in de gezondheidsmonitor - ligt dit percentage echter lager (69%).
Figuur 4.1 - Oordeel over eigen gezondheid van inburgeraars en Utrechters
Hierbij blijken gezinsmigranten (82%) gemiddeld positiever over hun gezondheid dan asielstatushouders. Het is bekend dat er een verband is tussen ervaren gezondheid en de leeftijd. Dat is ook zichtbaar in de resultaten onder de inburgeraars; jongere inburgeraars (tot 30 jaar) beoordelen hun gezondheid vaker (zeer) goed (75% tegenover 49% onder inburgeraars boven de 40 jaar). Overigens betekent dit niet dat zij hun gezondheid als (zeer) slecht bestempelen, zij benoemen deze vooral als ‘niet goed, niet slecht’.
Figuur 4.2 - Oordeel eigen gezondheid inburgeraars uitgesplitst naar gezinsmigrant en asielstatushouder
Op de vraag of men in het dagelijks leven problemen ervaart in relatie tot de lichamelijke gezondheid, antwoordt 22% bevestigend. Voor de groep asielstatushouders gaat het om 25%, voor de overige (gezins)migranten om 18%.
Figuur 4.3 - Aandeel inburgeraars met problemen in het dagelijks leven door lichamelijke gezondheid
Inburgeraars voelen zich vaker somber, neerslachtig en zenuwachtig dan Utrechters gemiddeld
Naast het oordeel over de eigen gezondheid is er ook een aantal vragen overgenomen uit de Gezondheidsmonitor die zich meer richt op het welzijn van inwoners in het algemeen. We hebben gevraagd in hoeverre inburgeraars zich de afgelopen vier weken gelukkig, kalm en rustig, erg zenuwachtig of neerslachtig en somber hebben gevoeld (zie figuur 4.4 op volgende pagina).
Op alle vier de voorgelegde vragen is een verschil zichtbaar tussen de inburgeraars en het Utrechts gemiddelde uit de Gezondheidsmonitor, al is deze sterker zichtbaar bij de ‘negatieve’ items die gaan over zenuwachtigheid en neerslachtigheid. Van de inburgeraars voelt 22% zich vaak, meestal of voortdurend somber of neerslachtig. Onder de gemiddelde Utrechter is dit 12%. Een nog groter verschil is zichtbaar bij ‘erg zenuwachtig’; meer dan drie op de tien inburgeraars voelde zich in de vier weken voor het invullen van de vragenlijst ‘vaak, meestal of voortdurend’ erg zenuwachtig. Het Utrechts gemiddelde onder 18 tot 65-jarigen ligt op 13%. Dit sluit aan bij het beeld dat Pharos schetst: inburgeraars hebben bovengemiddeld last van chronische stress. (Pharos, 2022) Uit statistische analyse van onze onderzoeksresultaten blijkt dat de groep die vaak erg zenuwachtig is, veel inburgeraars omvat met geldzorgen.
Er is ook gevraagd naar positieve emoties (gelukkig en kalm/rustig). Inburgeraars voelen zich minder vaak kalm, rustig en gelukkig dan de gemiddelde volwassene in Utrecht, maar het verschil tussen de gemiddelde inburgeraar en de gemiddelde Utrechter is hier minder groot dan op de negatieve emoties.
Figuur 4.4 - Mate waarin inburgeraars en Utrechters gemiddeld zich in de afgelopen vier weken (vaak of voortdurend) gelukkig, kalm en rustig, erg zenuwachtig en neerslachtig/somber voelden
Verschillen tussen asielstatushouders en gezinsmigranten op welzijnsgebied
Tussen de asielstatushouders en gezinsmigranten zijn op alle vier de welzijns-items opvallende verschillen te zien. Het grootste verschil is te vinden bij de vraag of men zich vaak gelukkig voelt. Gezinsmigranten scoren met 75% een fractie boven het Utrechts gemiddelde van 72%, terwijl dit cijfer voor de asielstatushouders op 57% ligt.
Figuur 4.5 - Mate waarin inburgeraars zich in de afgelopen vier weken erg gelukkig voelden
Bij de negatieve items (zenuwachtig, neerslachtig/somber) is het verschil tussen asielstatushouders en gezinsmigranten minder groot, maar hier valt op dat binnen de groep asielstatushouders er een duidelijk verschil in ervaring is tussen de groep die wel taalles ontvangt (zij scoren vergelijkbaar met de gezinsmigranten) en de groep die geen taalles ontvangt. Deze groep (asielstatushouders die géén taalles ontvangen) voelt zich veel vaker zenuwachtig en is ook vaker neerslachtig en somber. Voor het duiden van dit verschil is verdergaand onderzoek nodig.
Figuur 4.6 - Mate waarin inburgeraars zich in de afgelopen vier weken erg zenuwachtig voelden
4.2 Extra kwetsbare psychische gezondheid bij inburgeraars met vluchtverleden
Uit wetenschappelijke literatuur blijkt dat (psychische) gezondheid een sleutelrol kan spelen bij de manier waarop inburgeringsprocessen verlopen. Een slechte lichamelijke of psychische gezondheid kan een negatieve invloed hebben op het slagen van de inburgering. De uitval bij de verplichte inburgering wordt volgens expertisecentrum Pharos voor een belangrijk deel veroorzaakt door medische en psychische problematiek. (Pharos, 2022) (Pharos, 2018). Dit speelt in het algemeen sterker onder asielstatushouders dan onder gezinsmigranten. Kijken we echter naar de specifieke groep gezinsmigranten die zich voegen bij asielstatushouders dan blijkt er geen groot verschil in psychische gezondheid, hoewel deze groep nareizigers over het algemeen een veilige reis had. Gezien het belang van de vluchtervaringen voor de psychische gezondheid lijkt dit opvallend, maar daar staat tegenover dat nareizigers voor langere tijd zijn achtergebleven, in afwezigheid van de kostwinner en in gevaar, angst en onzekerheid hebben verkeerd, vaak zonder toegang tot medische voorzieningen. (SCP, 2018) Ook door voortdurende onzekerheid over de nieuwe situatie hebben statushouders en vluchtelingen een verhoogde kans op het ontwikkelen van psychische klachten. In sommige situaties veroorzaakt een stroef integratieproces zelfs psychische problemen bij nieuwkomers. (ARQ Kenniscentrum Migratie / Nationaal psychotraumacentrum, 2023) Eenmaal in Nederland kan ook gezinsproblematiek na gezinshereniging een oorzaak zijn van psychische ongezondheid. Uit de literatuur is bekend dat de komst van de partner soms aanleiding geeft tot spanningen binnen het gezin. Partners zijn vaak lang van elkaar gescheiden geweest, moeten weer aan elkaar wennen in een geheel nieuwe situatie en hebben soms verschillende verwachtingen over hun leven in Nederland. Het niet kunnen delen van ervaringen kan eveneens leiden tot spanningen tussen partners. Verder zijn er aantoonbare dwarsverbanden tussen psychische ongezondheid en financiële problematiek. (SCP, 2018)
I have tried by all means to survive with the hope of finding a better life, little by little my mood and depression took over my thoughts and my illusions, to the point that at this moment I am getting sick and so is my family. , not being able to pay for a school to speed up my learning of Dutch, the study schedules do not suit me because I would have to stop working … thank you for listening to me.
- Ingekorte schriftelijke reactie van inburgeraar bij de enquête