Monitor inburgering (12a)

Bijlagen

1: Oorspronkelijke lijst kernindicatoren

Zoals benoemd in het inleidende hoofdstuk, is door professionals, ambtenaren en ervaringsdeskundigen nagedacht over een raamwerk waarbinnen ‘het zich thuis weten’ van inburgeraars kan worden geplaatst. Hieronder de formele lijst zoals door deze werkgroep opgesteld. Hier zijn in de loop van het onderzoeksproces noodzakelijkerwijs aanpassingen op gedaan om het, in deze fase van onderzoek, toepasbaar te maken. Indicatoren uit deze lijst zijn enerzijds ‘vertaald’ (geoperationaliseerd) naar concrete vragen die aan inburgeraars in een enquête kunnen worden voorgelegd. Anderzijds is er ook in gesneden. Dit heeft te maken met de wens om aan inburgeraars in een enquête niet meer dan circa tien vragen voor te leggen. Een langere vragenlijst kan leiden tot responsvermindering. Alle wijzigingen die zijn aangebracht in het onderzoeksformat (ten opzichte van onderstaande lijst), zijn afgestemd met opdrachtgevers van het onderzoek.

2: Toelichting op vragenlijst-onderdeel

Aanbieden van de vragenlijst aan inburgeraars

De enquête is in oktober 2023 aangeboden per email aan 896 inburgeraars. Via een uitnodiging in laagdrempelig Nederlands is gecommuniceerd dat de gegevens vertrouwelijk verwerkt worden. Ook werd duidelijk in de mail (via korte vertaalde teksten) dat de vragenlijst in zes talen te beantwoorden is: Arabisch (Syrisch), Tigrinya, Farsi, Dari, Engels en Turks. Dit sluit aan op de omvang van de verschillende herkomstgroepen. Via inburgeringscoaches en het netwerk van ervaringsdeskundigen (‘de Stem’) is het belang van het onderzoek extra onderstreept en opgeroepen de vragenlijst in te vullen. Er is omwille van de gevoeligheid en het risico op sturing bewust niet gekozen voor actieve hulp bij het invullen. Om de respons verder te bevorderen zijn 5 bonnen van €50 onder de deelnemers verloot.

We werkten met een ‘gesloten link’, waardoor alleen de persoon die de uitnodiging krijgt de vragenlijst (eenmalig) kan invullen met een persoonlijk wachtwoord. Zo is er controle op wie de vragenlijst invult en of deze respondent tot de doelgroep behoort. De enquête liep in oktober 2023. De respondenten kregen drie weken de tijd om te reageren. Na anderhalve week volgde een herinnering aan de groep die nog niet heeft gereageerd.

Check op representativiteit

Het onderzoek richt zich op de inburgeringsplichtigen (ex-AMV’ers, gezinsmigranten, nareizigers en asielstatushouders) die vallen onder de nieuwe Wet Inburgering, ingegaan op 1 januari 2022. Mogelijk wordt deze doelgroep in de toekomst uitgebreid.

Het bestand met inburgeraars dat onder de nieuwe Wet Inburgering – en daarmee binnen de afbakening van het onderzoek – valt, bestaat uit 1.231 personen. Hiervan is 42% man en 58% vrouw. Tachtig procent van de inburgeraars is tussen de 18 en 40 jaar. De grootste groep komt uit Syrië (23%). Andere grotere groepen komen uit Marokko (10%) Turkije (7%) en Afghanistan (7%). Vrijwel alle inburgeraars wonen in Utrecht, maar enkele wonen (nog) hierbuiten, bijvoorbeeld in een asielzoekerscentrum als passende huisvesting in Utrecht nog langer op zich laat wachten.

De respons op de vragenlijst leverde 254 ingevulde vragenlijsten op. In onderstaande tabel is te zien hoe de verschillende subgroepen reageerden. Hieruit blijkt dat de respons de daadwerkelijke samenstelling vaak tot een aantal procentpunten benaderd.

Tabel B2.1 - Respons

Mannen zijn met 40% van de respons een fractie ondervertegenwoordigd (in totaal 42% van het bronbestand). Qua leeftijd zijn de jongste groep (tot 25 jaar) en de oudste groep (ouder dan 41) licht ondervertegenwoordigd. Het gaat om afwijkingen van maximaal 4 procentpunt bij de oudere inburgeraars. Bij de nationaliteiten zijn de Syriërs in de respons veruit de grootste groep (18%), maar wel ondervertegenwoordigd ten opzichte van het bronbestand (23%). Ook Marokkanen (8% t.o.v. 10% in bronbestand) en Eritreeërs (2% t.o.v. 4%) zijn een fractie ondervertegenwoordigd. Met name Turken zijn oververtegenwoordigd (10% i.p.v. 7%). Andere nationaliteiten wijken maximaal één procentpunt af.

Belangrijke kanttekeningen bij de respons is dat we alleen kunnen toetsen op gegevens die we kennen uit het bronbestand. We houden rekening met het feit dat we door de onderzoeksaanpak minder mensen bereiken die verminderd digitaal vaardig zijn, doordat we alleen mensen benaderen waarvan een e-mailadres bekend is. Tot slot zijn respondenten die analfabeet zijn onvoldoende geholpen zijn met de laagdrempelige uitnodigingstekst. Desondanks gaven resultaten waardevolle inzichten geven over de ervaringen met inburgering en de problemen waar zij mee te maken hebben. Aandachtspunt voor de doorontwikkeling is dat bij sommige registratiegegevens (uitslag leerbaarheidstoets, leerroutes, taalniveau) de data nog niet gevuld is. Onder deze groep ligt de respons lager. Bij verdere bestudering van de respons blijkt dat vrouwen vaker gezinsmigrant zijn (64%) dan mannen (33%). Vrouwen zijn meestal in de leeftijd tussen 26 en 40 jaar (67%); bij mannen bestaat 50% uit deze leeftijd.

Download hier de vragenlijst

3: Toelichting op focusgroepgesprek-onderdeel

Bij de opzet van het onderzoek is er rekening mee gehouden dat de uitkomsten van het enquêtedeel ondersteuning en duiding zouden behoeven van kwalitatieve aard. Om die reden is een lijst van professionals in het veld samengesteld, in afstemming met de opdrachtgever, die we zouden uitnodigen om samen de uitkomsten te bespreken en met name de vragen die we over de uitkomsten zouden hebben.

In totaal zijn 25 professionals benaderd met datumprikkers om te kijken op welk moment men in groepen van minimaal 5 mensen zou kunnen samenkomen. Professionals werken binnen organisaties die een rol spelen in de begeleiding, belangenbehartiging en/of taalles en onderwijs aan de inburgeraars. In december 2023 is één focusgroepgesprek geweest met 7 professionals. De ambitie was om nog minimaal één gesprek extra te houden (in januari). Dit is uiteindelijk niet gelukt. Bij een gepland tweede gesprek kwamen er verschillende afmeldingen waardoor er nog één respondent met zekerheid overbleef, waardoor deze is afgezegd. Een mogelijke factor die voor de afmeldingen bij het tweede gesprek hebben gezorgd, kan de kerstvakantie zijn geweest. Voor de kerstvakantie is een nieuwe datumprikker uitgestuurd, maar wellicht zijn in de vakantie zelf alsnog de agenda’s voor het nieuwe jaar snel volgelopen, voordat wij duidelijkheid konden geven over een eigen tijdstip.

Tijdens het focusgroepgesprek in december is ingegaan op onder meer de welzijns- en gezondheidssituatie van inburgeraars, meedoen en participatie, de sociale contacten en netwerken, de taalvaardigheid en het vinden van de juiste organisaties.

Bijlage 4: Toelichting op interview-onderdeel

Ontwerp interview-onderdeel

In de ontwerpfase van het onderzoek is ook de wens naar voren gekomen om met inburgeraars zelf te spreken om verdieping te geven aan de enquête-uitkomsten. Hoewel er uiteraard een wens was een diverse groep inburgeraars te spreken was vooraf al vastgesteld dat het niet mogelijk was om op basis van de gesprekken een representatief beeld te krijgen. Dit was dan ook geen doel van de kwalitatieve fase.

De achtergronden van inburgeraars verschillen zo sterk, dat het hun individuele uitspraken niet zomaar generaliseerbaar zullen zijn. Tegelijkertijd geven persoonlijke interviews juist wel concreet inzicht in zaken die goed of juist minder goed kunnen verlopen binnen inburgeringsprocessen.

Besloten werd om in de uit te zetten enquêtes aan het einde een extra vraag op te nemen, waarin respondenten konden aangeven of zij bereid waren om in een individueel extra gesprek, verder te praten over de eigen ervaringen. Van de 254 respondenten waren er 194 bereid om aan deze verdiepingsslag deel te nemen. Wij konden gebruik maken van (alleen) hun mailadressen om hen hiervoor te benaderen. In een beveiligde omgeving zijn (geanonimiseerd) onderverdelingen gemaakt naar geslacht, leeftijdsgroep, de vraag of men asielstatushouder is of gezins- (of overige) migrant en of men de enquête in het Nederlands of Engels heeft ingevuld. Hieruit zijn, via beveiligde methoden, 2x10 mogelijke deelnemers geselecteerd, 10 voor een eerste ronde en 10 als reserve.

De eerste tien kregen in december een uitnodiging om een gesprek te voeren met ons, en werd hiervoor een cadeaubon van 35 euro toegezegd. Om logistieke en methodologische redenen is besloten om in deze pilotfase van het onderzoek, (nog) niet te werken met tolken en dus geen inburgeraars te benaderen die niet of nauwelijks Nederlands of Engels spreken.

Uiteindelijk zijn er twee gesprekken gevoerd. Suggesties voor de verbetering van dit proces staan beschreven in hoofdstuk 7.

Uitvraag-mail voor deelname aan interviewgesprek

[For English version, please see below]

Geachte heer, mevrouw,

De gemeente Utrecht houdt interview-gesprekken met inburgeraars

Enkele maanden geleden heeft u een vragenlijst ingevuld van de gemeente Utrecht, met vragen over hoe u zich hier thuis voelt. Hartelijk dank voor uw deelname hieraan!
U gaf in de vragenlijst ook aan dat wij u mochten benaderen voor het mogelijk deelnemen aan een extra interviewgesprek. Als u deelneemt aan dit extra gesprek, ontvangt u van ons een cadeaubon van € 35,--.

Waarom worden deze interview-gesprekken gehouden?

De gemeente Utrecht wil graag weten of de inwoners die moeten inburgeren, zich welkom en thuis voelen in Utrecht. Daarvoor wil ze, naast de vragenlijst, ook persoonlijke gesprekken voeren met enkele inburgeringsplichtigen. Dat maakt de uitkomsten uit de vragenlijst nog duidelijker. Als u meedoet wordt u geïnterviewd door een professionele onderzoeker van de afdeling Onderzoek en Advies van de gemeente Utrecht. Deze stelt u vragen, en maakt hier schriftelijk een verslag van. De onderzoeker zorgt er voor dat uw naam niet terug te vinden is in het verslag. De uitkomsten blijven anoniem voor iedereen.

Welke vragen worden gesteld?

In het interviewgesprek worden vragen gesteld over uw leefsituatie zoals in de eerdere vragenlijst. Bijvoorbeeld: bent u tevreden over de mate waarin u de Nederlandse taal beheerst? Kunt u makkelijk organisaties vinden die u helpen als u problemen heeft? Heeft u nog tips voor de gemeente Utrecht als het gaat om het begeleiden van inburgeringsplichtigen? Het gesprek vindt plaats in het Nederlands of Engels.

Waar vindt het interviewgesprek plaats?

Als u wil deelnemen aan een interviewgesprek, nodigen wij u uit om naar het Stadskantoor (Stadsplateau 1) van de gemeente Utrecht te komen. De precieze datum en tijd stemmen we met u af. Het gesprek duurt maximaal 1 uur.

Wilt u meedoen?

Als u mee wil doen kunt u deze mail beantwoorden met ‘Ja ik wil meedoen’. U ontvangt dan van ons een bevestiging met een aantal tijdstippen waarop het gesprek kan plaatsvinden. Daar mag u een tijdstip uit kiezen. U mag ook uw telefoonnummer achterlaten in de mail, zodat wij u telefonisch kunnen bereiken voor het maken van een afspraak.

Heeft u nog vragen? Dan kunt u ons bereiken via het secretariaat van de afdeling Onderzoek & Advies van de gemeente Utrecht: XXX. U kunt ook een mail sturen naar de projectleider van dit onderzoek, XXX.

Met vriendelijke groet,

Dear sir, madam,

The municipality of Utrecht would like to interview people about the integration process
A few months ago, you filled in a questionnaire from the Municipality of Utrecht about feeling welcome and at home in Utrecht. Thank you for participating!
You let us know that you would possibly be open to participate in a follow-up open interview. Participants of such an interview will receive a gift voucher worth € 35,=.

Why does the municipality wants to interview residents who are required to integrate?

The Municipality wants to clarify the results of the questionnaire. Therefore more specific interviews are necessary. If you decide to participate in such an interview, you will be speaking with a professional interviewer from the Research and Advice-department of the Municipality. She will ask you some questions and make a written report. She will make sure that your name is not mentioned in the report. All the results will remain anonymous for everybody.

Which questions are being asked?

The interview is about the same topics as the questionnaire you filled in earlier. For example: Are you satisfied with how well you speak Dutch? Can you find the right organisations to help you if necessary? Do you have any extra advice for the Municipality regarding supervising the integration processes? The interview will take place in either the Dutch or English language.

Where does the interview take place?

If you would like to participate in an interview, we will invite you to come to the ‘Stadskantoor Utrecht’ (Office of the Municipality Utrecht), Stadsplateau 1, Utrecht. The precise date and time will be set in consultation with you. The interview will last one hour at the most.

Do you want to participate?

If you would like to participate, you can reply to this mail by saying ‘Yes I want to participate’. You will receive a confirmation from us. We will give you some options for scheduling the time, between which you can choose. Also, if you would like, you may leave your phone-number in the mail, so we can call you directly to make an appointment.

Do you have any questions? You can call the secretary of the Research & Advice department of the Municipality Utrecht: XXX or email the lead researcher of this investigation, XXX.

Kind regards,

5: Wie zijn er inburgeringsplichtig in Utrecht?

Migranten en nieuwkomers

Er bestaan veel verschillende groepen migranten met verschillende definities. Een migrant is iemand die vanuit een ander land naar Nederland komt om zich (al dan niet tijdelijk) te vestigen. Onder migranten vallen dus ook expats, zoals zowel de arbeidsmigranten en kenniswerkers, welke niet tot de doelgroep van dit onderzoek behoren. Dit geldt ook voor de groep Oekraïense vluchtelingen die vanwege de oorlog in hun land in Utrecht zijn komen wonen.

In Utrechtse gemeentelijke communicatie wordt ook met regelmaat de term nieuwkomer gebruikt. De Rijksoverheid typeert een nieuwkomer als een persoon die nog niet lang genoeg in een nieuw land woont om geschreven en ongeschreven regels te kennen. Via deze definitie vallen ook expats hieronder. De gemeente Utrecht bakent op haar website de groep nieuwkomers af met de groepen:

  • Asielzoekers: Een asielzoeker is iemand die de bescherming van een ander land inroept. Bijvoorbeeld vanwege oorlog of vervolging. In Nederland kan een asielzoeker asiel aanvragen bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Daarna start een asielprocedure. Daarin beoordeelt de IND of de asielzoeker wel of niet erkend wordt als vluchteling (zie ook tweede bullet). Wordt een asielzoeker erkend als vluchteling, dan is deze (asiel)statushouder geworden (zie ook derde bullet). Wordt men niet erkend als vluchteling dan moet men het land verlaten. Deze groep wordt ook wel ‘economische vluchteling’ genoemd. Als men dat niet doet, wordt men ‘ongedocumenteerd’ (zie ook vierde bullet).
  • Vluchtelingen: Vluchtelingen zijn mensen die hun land ontvluchten omdat ze bang zijn voor vervolging. Bijvoorbeeld omdat ze niet veilig zijn vanwege oorlog/geweld of hun godsdienst, politieke mening of seksuele geaardheid. Of omdat ze behoren tot een bepaalde sociale groep. Niet alle vluchtelingen zijn ook asielzoeker. Zo hebben Oekraïeners op dit moment wél de status van vluchteling, maar zijn zij géén asielzoeker.
  • Asielstatushouders: Zodra de IND een asielzoeker als vluchteling heeft erkend, wordt diegene een (asiel)statushouder genoemd. Deze persoon krijgt een verblijfsvergunning voor 5 jaar en mag in Nederland blijven. Elke gemeente, ook Utrecht, moet elk halfjaar een aantal statushouders passende woonruimte aanbieden. De overheid betaalt voor de inburgering.
  • Mensen zonder verblijfsvergunning: Mensen zonder geldige verblijfsvergunning hebben Nederland om verschillende redenen (nog) niet verlaten. Zij worden ook wel ongedocumenteerden genoemd. Utrecht is een van de Nederlandse gemeenten waarin ze opvang en begeleiding krijgen.

Inburgeringsplichtigen

Dit onderzoek richt zich niet op al deze nieuwkomers. De inburgeringsplicht is voor bovenstaande groepen alleen geldend voor de asielstatushouders. Deze groep wordt aangevuld met ex-AMV’ers en gezinsmigranten. De groep gezinsmigranten kent in sommige literatuur ook een uitsplitsing, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen nareizigers en overige gezinsmigranten.

  • Nareizigers: Migranten die zich in Nederland vestigen bij hun partner, die in Nederland een asielstatushouder is. Daarmee zijn zowel de partner als de nareiziger inburgeringsplichtig. Ongeveer vijftien procent van de gezinsmigranten vallen onder deze categorie.
  • Gezinsmigranten: Migranten die in Nederland komen wonen bij hun Nederlandse partner (of ander familielid). Gezinsmigranten van buiten de Europese Unie zijn inburgeringsplichtig. Een meerderjarige gezinsmigrant bereidt zich in het land van herkomst al voor op de reis naar Nederland. In veel opzichten zijn deze gezinsmigranten een andere groep dan nareizigers. Dit onder meer omdat men in Nederland terecht komt in een bestaand sociaal netwerk. Vaak komen gezinsmigranten alleen in het kader van het Participatieverklaringstraject in contact met de gemeente.

Gezinsmigranten betalen hun inburgering zelf. De gemeente stelt wel de te volgen leerroute vast en kan adviseren over een mogelijk passende onderwijsinstelling. Jonge gezinsmigranten en nareizigers worden – vanwege de leer- en kwalificatieplicht –pas inburgeringsplichtig als zij 18 jaar worden.

6: Literatuur

7. Kernindicatoren en blik op de toekomst
Home