Samenvatting
Scheidslijnen in Utrecht 2025
De Utrecht Monitor 2025 laat zien dat het met de stad nog steeds goed gaat. Een stad met een grote woonaantrekkelijkheid, goede economische uitgangspositie en verbeteringen in klimaat. Als we dieper inzoomen, dan zien we ook grote verschillen tussen groepen en gebieden. Utrecht kenmerkt zich, net als de andere grote steden, door bovengemiddelde verschillen in inkomen, gezondheid, werkloosheid en maatschappelijke participatie. Die verschillen noemen we kortweg scheidslijnen en staan centraal in deze rapportage. De publicatie vormt daarmee een verdieping op de Utrecht Monitor 2025.
Ongelijk investeren voor gelijke kansen, Sociale Visie 2040, mensenrechten
Met het coalitieakkoord Investeren in Utrecht: Kiezen voor gelijke kansen, betaalbaar wonen en klimaat, zet het gemeentebestuur extra in op gelijke kansen. In die context is in 2023 een eerste rapportage over scheidslijnen opgesteld. Deze heeft onder andere geholpen bij de onderbouwing van ongelijk investeren voor gelijke kansen en sluit aan bij het buurtgericht werken. Deze update raakt aan thema’s van de Sociale Visie Utrecht 2040, de beleidsnota’s die daaronder vallen en het thema mensenrechten. We volgen in de update dezelfde aanpak als in 2023, namelijk beschrijven waar we in de stad aandachtsbuurten zien en bij wie - welke groepen - kans is op achterstand.
Uitgebreide buurtanalyse met ruimtelijke scheidslijnen
Ten opzichte van de eerste scheidslijnenrapportage is in deze versie een meer uitgebreide integrale buurtanalyse gedaan op basis van 58 indicatoren. Een analyse die aansluit bij de integrale buurtbenadering vanuit de wijkbureaus. De buurten met de meeste ongunstige scores zijn vooral gelegen in de wijken Overvecht, Noordwest en Zuidwest. Buurten die ten opzichte van de vorige analyse naar voren komen zijn: Lunetten-noord, Transwijk-noord en Lombok-oost. De buurten met de minste ongunstige scores zijn vooral in de wijken Oost en Noordoost, maar liggen met uitzondering van Overvecht en Noordwest, verspreid over de gehele stad.
Bij wie zien we de grootste kwetsbaarheid?
De groepen Utrechters met kans op achterstanden zijn in het rapport beschreven langs vier verschilmakers in de Sociale Visie Utrecht 2040 (gezond samen leven, financiële bestaanszekerheid, betaalbaar dak boven je hoofd en kansrijk opgroeien) en sluiten aan op de analyses van de Volksgezondheidsmonitor Utrecht. De hieronder beschreven groepen Utrechters met kans op achterstanden sluiten elkaar overigens niet uit. Utrechters kunnen bij meerdere groepen horen en er kan sprake zijn van gestapelde problematiek. Een integraal beeld van hoe deze groepen precies overlappen, is niet beschikbaar.
- Financiële bestaanszekerheid: Utrecht heeft, net als veel andere grote steden, veel lage en hoge inkomens. Eén op de zeven huishoudens leeft van een inkomen onder 125% van het wettelijk sociaal minimum (Utrechtse armoedenorm); ruim de helft daarvan heeft een inkomen op maximaal bijstandsniveau (101% WSM). In de meest recente cijfers zien we een lichte stijging van armoede, na een eerdere daling. Ook het aantal kinderen dat opgroeit in armoede is licht gestegen. Een steeds groter deel van de arme huishoudens heeft langdurig een inkomen op bijstandsniveau of lager. Eenoudergezinnen en alleenstaanden leven het vaakst op of onder de Utrechtse armoedegrens.
- Een betaalbaar dak boven je hoofd: De woonquote (aandeel woonlasten op inkomen) is voor Utrechters tot 35 jaar het hoogst en recentelijk flink gestegen tot boven de 40% (gemiddeld 31%). In de particuliere huur, waar veel starters huren, is de woonquote het hoogst (44%).
- Kansrijk opgroeien: Al op jonge leeftijd zijn er aantoonbare gezondheidsverschillen. 1- en 2-jarige kinderen met een langzame ontwikkeling komen relatief vaker voor bij huishoudens waarvan de ouder(s) basisonderwijs of een vmbo-opleiding hebben, al is dit aandeel recent flink gedaald van 22% naar 16% (Utrecht: 10%). Zo zijn er ook verschillen in vaccinatiegraad. Kinderen van Turkse (77%) en Marokkaanse (63%) afkomst hebben beduidend minder vaak een BMR-vaccinatie dan kinderen met een Nederlandse herkomst (92%).
- Gezond samen leven: De grootste gezondheidsachterstanden zien we bij Utrechters die moeite hebben met rondkomen, met basisonderwijs of een vmbo-opleiding, die wonen in een eenpersoonshuishouden of opgroeien in een eenoudergezin, met migratieachtergrond of in een zeer kwetsbare situatie (bijv. ernstige schulden, verslavingsproblemen, geen thuis). Onder deze groepen komt eenzaamheid ook vaker voor. In het algemeen geldt dat de maatschappelijke acceptatie onder druk staat en de polarisatie in de (Utrechtse) samenleving toeneemt.