4. Deelname aan de nieuwe traditie

In de algemene vragenlijst hebben we respondenten gevraagd aan welke jaarwisselingsactiviteiten (georganiseerd door de gemeente) zij hebben deelgenomen en of ze zich hebben gehouden aan het afsteekverbod. Daarnaast is gevraagd of respondenten suggesties hebben voor activiteiten bij een volgende jaarwisseling.

4.1 Ruim een op de acht respondenten bezocht lichtroute

Van de respondenten die tijdens de jaarwisseling (deels) in Utrecht verbleven, bezocht een op de acht (12%) de lichtroute. 2% bezocht het gezamenlijke aftelmoment op het Jaarbeursplein en 1% bezocht een activiteit of feest in de buurt dat was betaald met budget van de gemeente. 
Omdat het om kleine aantallen respondenten gaat, kunnen we niet kijken naar verschillen tussen woonwijken of leeftijdsgroepen. Wat we wel kunnen aangeven is dat de respondenten die het aftelmoment bezochten grotendeels tussen de 16 en 55 jaar zijn. 55+ behoort minder vaak tot de bezoekersgroep.

Bijna zeven op de tien respondenten die tijdens de jaarwisseling (deels) in Utrecht waren (68%), zeggen geen vuurwerk te hebben afgestoken. Opvallend is dat vooral de groep 24-35 jarigen zegt geen vuurwerk te hebben afgestoken in Utrecht (74%). Dit is hoger dan gemiddeld in Utrecht (68%). De andere leeftijdsgroepen scoren rond het stadsgemiddelde.
Als we kijken naar de verschillende wijken, dan blijkt dat respondenten uit Vleuten-De Meern zich beduidend minder dan gemiddeld aan het afsteekverbod hebben gehouden: 58% stak geen vuurwerk af (tegenover 68% gemiddeld in de stad). In West (74%), Noordoost (73%) en Oost (72%) was het aandeel respondenten dat geen vuurwerk afstak juist groter dan gemiddeld in Utrecht.

Figuur 4: Welke van onderstaande uitspraken waren op u van toepassing rond de jaarwisseling? Meerdere antwoorden mogelijk.

4.2 Bevindingen korte enquête lichtroute

Via de gemeentelijke nieuwsbrief vroegen we inwoners naar hun ervaring met de lichtroute en of ze suggesties hebben voor een eventuele lichtroute voor volgende jaarwisselingen. 40 respondenten hebben via de link in de nieuwsbrief hun ervaringen met de lichtroute gedeeld, waarvan ongeveer de helft positief en de helft negatief. Een greep uit de positieve reacties: “mooi initiatief”, “prachtig”, “top”, “goed idee”. De negatieve reacties betroffen met name de afstand (te lang) en de uitgelichte punten (te ver uit elkaar, stonden niet “aan”/het werkte niet). De suggesties die respondenten gaven, worden beschreven in paragraaf 4.3.

4.3 Suggesties voor activiteiten bij een volgende jaarwisseling

Een nieuwe traditie rondom de jaarwisseling ontstaat niet in één jaar. Dat heeft tijd nodig en in die tijd kan de gemeente de verschillende activiteiten ook ontwikkelen om (nog) beter aan te sluiten bij de Utrechters. Omdat Utrechters zelf het best weten waar zij behoefte aan hebben, is in de algemene vragenlijst gevraagd naar suggesties: hoe kunnen we de lichtroute en het aftelmoment verbeteren voor een volgende jaarwisseling? Deze vraag is aan alle respondenten voorgelegd, ongeacht of de lichtroute of het aftelmoment waren bezocht.

Reacties en suggesties lichtroute

Op de vraag naar suggesties ter verbetering van de lichtroute kwamen circa 1.550 reacties. Het zijn niet alleen suggesties ter verbetering, er wordt ook benoemd wat al goed wordt gevonden. Overall wordt bijvoorbeeld het kleuren van de Dom als erg positief ervaren. Het merendeel van de reacties echter, zijn geen suggesties ter verbetering van de lichtroute, maar gaan over vuurwerk. Zo geeft een deel van de respondenten aan dat een lichtroute geen vervanging is voor vuurwerk en geen compensatie voor een afsteekverbod, bijvoorbeeld omdat een lichtroute minder aansprekend is voor jongeren. Op de tweede plaats staan suggesties die gaan over de vorm van de route. Zo zijn er respondenten die zich afvragen of de route niet beter kan worden aangegeven, bijvoorbeeld op een kaart. Voor een deel wordt de route als te lang ervaren (“zeker als je met kinderen loopt/fietst”) en wordt er geadviseerd voor minder afstand tussen de uitgelichte punten. Een deel van de respondenten verwijst naar andere, meer “spectaculaire” lichtroutes, zoals GLOW Eindhoven of de Amsterdamse lichtroute. Er zijn ook respondenten die aangeven graag een lichtroute in hun eigen wijk te hebben, zoals in Vleuten-De Meern en Leidsche Rijn. Op de derde plaats staan suggesties ter verbetering van de communicatie over de lichtroute. Volgens een deel van de respondenten is er meer promotie of communicatie nodig, bijvoorbeeld op social media. De lichtroute was nu onbekend voor deze respondenten. 

Reacties en suggesties aftelmoment

Naast suggesties voor de lichtroute hebben we ook gevraagd naar suggesties om het centrale aftelmoment van een volgende jaarwisseling te verbeteren. Hierop kwamen circa 1.680 reacties. Het merendeel van de reacties zijn opmerkingen over het vuurwerkverbod in de stad of over een landelijk verbod. Zo vraagt een deel van de respondenten zich af waarom er een verbod geldt dat niet gehandhaafd wordt. Op de tweede plaats uiten respondenten een wens voor een grote centrale vuurwerkshow of lichtshow met drones. Op de derde plaats staan suggesties die pleiten voor alleen een verbod op illegaal vuurwerk en niet op (landelijk) legaal consumentenvuurwerk. Minder vaak (dan voornoemde top drie) gaan er stemmen op voor een meer sfeervolle plek of locatie voor het aftelmoment. Het Jaarbeursplein wordt door een deel van de respondenten als sfeerloos omschreven terwijl het Domplein meerdere keren als beter alternatief wordt genoemd. Ook blijkt er een wens om een aftelmoment per wijk te organiseren, of in ieder geval op meerdere plekken in de stad. 

4.4 Gemeentelijk budget voor organiseren buurt/straatactiviteit moet vooral snel aan te vragen zijn

In 2024 is vanuit de gemeente budget beschikbaar gesteld in het kader van het project ‘bUUUrtje’. Dit project heeft als doel om bewonersinitiatieven rondom de jaarwisseling mogelijk te maken en te stimuleren. Het gaat hier om budget voor buurtgerichte activiteiten, waarbij zo veel mogelijk doelgroepen bereikt worden. Het doel is het bevorderen van saamhorigheid rond de jaarwisseling. Een aanvraag voor budget via bUUUrtje kon digitaal gedaan worden, of samen met het wijkbureau. Zowel bewoners als organisaties/stichtingen konden budget aanvragen.

In de algemene vragenlijst is aan alle respondenten gevraagd wat zij belangrijk vinden bij het aanvragen van een budget om met hun buurt/straat zelf iets te organiseren rondom de jaarwisseling. De helft van de respondenten (49%) geeft aan dat het budget snel (in weinig stappen) aan te vragen moet zijn. 10% van de respondenten vindt dat de aanvraag ook telefonisch moet kunnen en nog eens 10% vindt dat het ook schriftelijk aan te vragen moet zijn. Van de respondenten zegt 15% dat het budget vrij te besteden moet zijn. BUUUrtje had nu onder andere als voorwaarde dat het niet ingezet kon worden voor eten en drinken bij buurt- en straatfeesten.

Figuur 5: Sommige inwoners hebben een aanvraag ingediend om met hun buurt/straat zelf iets te organiseren rondom de jaarwisseling. Wat vindt u belangrijk bij het aanvragen van zo’n budget? Meerdere antwoorden zijn mogelijk.
Het budget moet…

Vijftien respondenten (algemene vragenlijst) zeggen daadwerkelijk budget aangevraagd te hebben bij de gemeente. Van hen zegt de meerderheid (11) dat het budget in slechts enkele stappen aan te vragen moet zijn, op afstand gevolg door ‘vrij te besteden’ (4) en ‘schriftelijk aan te vragen’ (1 respondent).

Gekeken naar de verschillende leeftijdsgroepen zien we dat in elke leeftijdsgroep een snelle aanvraag het belangrijkste is, maar dat dit bij jongere leeftijdsgroepen (tot 35 jaar) belangrijker is dan bij de andere leeftijdsgroepen. Vooral 65-plussers pleiten daarnaast voor de mogelijkheid om het budget ook schriftelijk te kunnen aanvragen (18%). 35-54 jarigen scoren hier juist laag op (7%). 

Ruim 660 respondenten hebben “anders, namelijk…” ingevuld bij de vraag wat ze belangrijk vinden bij het aanvragen van het budget. De meeste antwoorden (ruim 260) hebben te maken met het schrappen van dit initiatief. De antwoorden variëren van “afschaffen” en “geld kan beter aan iets anders besteed worden” tot “mensen kunnen dit prima zelf betalen”. Bijna 10% van de antwoorden gaat over een betere communicatie rondom dit initiatief en komen neer op tijdiger en breder communiceren/promoten. Bij circa 25 antwoorden gaat het over inclusiviteit: het budget moet voor iedereen zijn en niet alleen voor inwoners die de weg weten als het gaat om budgetaanvragen. Bij een iets kleiner aandeel gaat het om de wens dat het budget terecht komt bij mensen die het nodig hebben; in buurten met lagere inkomens.

4.5 Bevindingen korte enquête aanvragers van budget bUUUrtje

Meer dan helft buurtinitiatieven kwam van nieuwe aanvragers

In paragraaf 4.3 is het resultaat beschreven op de vraag wat respondenten belangrijk vinden bij het aanvragen van een budget om met hun buurt/straat zelf iets te organiseren rondom de jaarwisseling. Het ging hier om respondenten van de algemene vragenlijst. Van januari tot halverwege februari 2025 is daarnaast een korte enquête verstuurd naar inwoners die dat budget daadwerkelijk hebben aangevraagd. In totaal zijn 55 enquêtes verstuurd, ongeacht of de budgetaanvraag was toegekend. In totaal hebben 24 aanvragers (=respondenten) de vragenlijst ingevuld: respondenten die budget toegekend hebben gekregen, maar ook respondenten die geen budget toegekend hebben gekregen. Meer dan de helft van hen (14) heeft voor de eerste keer budget aangevraagd voor het organiseren van een buurtinitiatief, vijf respondenten deden dit één keer eerder en nog eens vijf hebben al meerdere keren een budget aangevraagd. De meeste respondenten waren dus onervaren met het aanvragen van een financiële bijdrage voor een buurtinitiatief. 

Met name social media dragen bij aan bekendheid bUUUrtje

Op de vraag hoe de aanvragers te weten kwamen dat bij de gemeente budget aangevraagd kon worden, antwoorden negen van de 24 respondenten dit op social media te hebben gezien. Ook andere online kanalen scoorden goed: vijf respondenten hebben over bUUUrtje gelezen in de nieuwsbrief van de gemeente en drie op de speciaal voor de jaarwisseling gelanceerde website oudenvanafnu.nl of op utrecht.nl. Eén keer werd het initiatief gevonden via een huis-aan-huisblad. 

Beoordelingstermijn, bekendheid en informatievoorziening kunnen beter

Respondenten van de korte enquête deden 14 suggesties voor verbetering van het aanvraagproces van het budget. In een aantal reacties kwam terug dat de aanvraag relatief kort voor de jaarwisseling werd goedgekeurd, waardoor weinig tijd overbleef om inkopen te doen of überhaupt nog een activiteit te organiseren. Uit de reacties blijkt echter niet dat de gemeente de vastgestelde termijn van vier weken heeft overschreden. Eén initiatiefnemer geeft aan dat de goedkeuring pas op 30 december kwam, maar vermeldt ook dat de aanvraag pas op 20 december was ingediend. Hieruit blijkt dat sommige respondenten misschien de verwachting hadden dat de gemeente binnen enkele dagen een aanvraag zou goedkeuren. Een verbeterpunt kan dus zijn om bij het adverteren en in de informatie bij de aanvraag (nog) duidelijker te benoemen dat de goedkeuring van een aanvraag vier weken kan duren en dat aanvragers hun budgetaanvraag dus tijdig moeten indienen, ofwel dat zij rekening moeten houden met het zelf voorschieten van kosten. Eén aanvrager wijst erop dat je voor een tijdige beoordeling al in november een aanvraag moet indienen en dat dan nog niemand bezig is met de jaarwisseling (de respondent pleit hiermee in feite voor een kortere beoordelingstermijn). 

Een aantal aanvragers gaf aan dat de bekendheid van het budget beter kan, bijvoorbeeld door het gebruik van informatieborden in de wijk. Deze suggestie (meer promotie/communicatie) werd ook relatief vaak genoemd door respondenten van de algemene vragenlijst. 

Er zijn ook suggesties gedaan voor het aanvraagproces. Een aantal respondenten gaf aan dat het aanvraagproces onduidelijk was. Zo was hen niet altijd duidelijk waarom het budget niet bedoeld was voor bepaalde activiteiten of bestedingen (hapjes/drankjes). Uit meerdere reacties bleek daarnaast dat het niet duidelijk was of er een vergunning aangevraagd moest worden of alleen een melding zou volstaan. Meer duidelijkheid hierover in de communicatie zou helpen. Soms was het onduidelijk wat er met een aanvraag gebeurde, waardoor de aanvragers zelf meermaals contact opnamen met de gemeente om te informeren naar de vorderingen.   

Tot slot werden ook vragen gesteld bij het doel van het beschikbaar stellen van budget. Er werd bijvoorbeeld de suggestie gedaan om het geld meer terecht te laten komen bij mensen met een lager inkomen, waarbij het voor hen ook mogelijk zou moeten zijn om van het budget in hapjes en drankjes te voorzien. Deze inkomensgroep heeft immers minder geld beschikbaar om tijdens de jaarwisseling naar een horecagelegenheid te gaan.

Aanvragers vrijwel unaniem over het vergroten van het saamhorigheidsgevoel

Volgens 20 van de 24 respondenten is het saamhorigheidsgevoel vergroot door de georganiseerde buurtinitiatieven. Er wordt onder andere aangegeven dat het tot mooie gesprekken en herinneringen heeft geleid en dat er veel waardering was voor de initiatieven gesubsidieerd door bUUUrtje (onderdeel van Initiatievenfonds). Ook werd er als buurt fijn samengewerkt in de op- en afbouw. 

Wat verder opvalt in de reacties is dat het enthousiasme over en de opkomst bij een aantal initiatieven groter was dan verwacht. Bij een van de initiatieven nodigden bewoners zelfs bewoners van andere wijken uit, waardoor het saamhorigheidsgevoel ook wijk overstijgend werkte. Bij een ander initiatief bleek dat mensen het achteraf jammer vonden dat ze er niet bij waren en dat dat heeft geleid tot een voornemen om in de loop van het jaar nog eens een activiteit te organiseren. 

Bij twee initiatieven was er geen of in mindere mate sprake van een vergroot saamhorigheidsgevoel. Dit lag volgens de respondenten aan het mindere weer en het ontbreken van hulp bij het organiseren van activiteiten.