Utrecht Kanaleneiland

1.1 Het energieveld in beweging

In dit hoofdstuk

Inleiding

De klimaatcrisis blijft vragen om stevige maatregelen. Voor de energietransitie betekent dit dat we inzetten op het besparen van energie bij bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Alle mogelijkheden voor duurzame energieproductie zoals zonnepanelen, windmolens en energie uit de bodem gebruiken. En overstappen op duurzame manieren van koken en verwarmen van onze gebouwen.

Voortgangsrapportage Energie van de stad als onderdeel van de beleidscyclus

Het doel van de voortgangsrapportage is om, naast de jaarstukken, meer informatie te geven over de voortgang, resultaten en leerervaringen van het energiebeleid in de stad. In de jaarstukken is een rapportage op hoofdlijnen te vinden over de realisatie van de programmadoelstellingen uit de begroting. De financiële verantwoording over het programma staat in deze jaarstukken. In deze jaarlijkse voortgangsrapportage Energie van de stad staan de resultaten, voortgang, behaalde resultaten en leerervaringen uit 2023.  

Uit het rekenkameronderzoek ‘Grip op de energietransitie’ zijn een aantal aanbevelingen opgevolgd, waarmee de samenhang tussen deze Voortgangsrapportage, de jaarplanbrief en de begrotingscyclus is verduidelijkt (figuur 1.1). Met de veranderde opzet van de programmabegroting en indicatoren (in de programmabegroting 2024) is die samenhang verder verbeterd. De jaarplanbrief en voortgangsrapportage over de energietransitie bieden dan aanvullend op de programmabegroting en jaarstukken meer inhoudelijke en duidingsinformatie over de voortgang van het beleid.

Jaarcyclus

Jaarcyclus

In deze voortgangsrapportage is op drie onderdelen gerapporteerd:  

  1. Trends en ontwikkelingen in de energietransitie
  2. Feitelijke resultaten op zowel outcome als output indicatoren
  3. De voortgang van het projectenportfolio energie met daarbij de geleerde lessen

Trends en ontwikkelingen in 2023

Gasprijzen in rustiger vaarwater: we blijven aan de slag met energiebesparing

In 2023 lag de focus op de uitvoering van maatregelen om de energiecrisis aan te pakken, zoals het ondersteunen van bedrijven en bewoners om energie te besparen, mede dankzij landelijke en provinciale financiële middelen. Een acuut gastekort heeft zich in de winter van 2023/2024 niet voorgedaan, waardoor de gasprijzen in de tweede helft van 2023 in een rustiger vaarwater zijn beland. Omdat energie besparen door middel van isoleren een structurele besparing van energie oplevert blijft onze inzet in 2024 erop gericht om steeds meer bewoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties te helpen om isolerende maatregelen te nemen.

Meer informatie is te vinden in:

Verdere vertraging in de invoering van benodigde landelijke wetgeving: doorgaan met de voorbereidingen hierop

Met de val van het kabinet in de zomer van 2023 dreigden de wetgevingstrajecten voor de Wet collectieve warmte (Wcw) en de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) stil te vallen. Om vaart te maken met de energietransitie zijn deze wetten nodig, omdat ze de regiebevoegdheden regelen die gemeenten kunnen inzetten bij de energietransitie. De wetten zijn niet controversieel verklaard en zijn in april 2024 door de Tweede Kamer in behandeling genomen. De minister geeft aan dat hij verwacht de Wcw voor de zomer 2024 aan de kamer te kunnen sturen. De beoogde inwerkingtreding van de Wgiw op 1 juli 2024 en van de Wcw op 1 januari 2025 lijken desondanks niet haalbaar vanwege de nog benodigde behandeling in de Eerste Kamer. 

Ondanks de verwachte vertragingen in de benodigde wetgeving zijn in 2023 de voorbereidingen voor het invullen van deze nieuwe gemeentelijke regierol voortgezet. Utrecht wil klaar staan om invulling te geven aan haar regierol. Een verkenning naar de verschillende modellen om een publiek warmtebedrijf op te zetten is in 2023 gestart. Concreet geven we hier al invulling aan bij nieuwbouwprojecten, zoals met Merwede en Beursnet. Ook zijn we in een aantal buurten gestart met de Buurtaanpak, zoals in Kanaleneiland Zuid, Oog in Al, Dichterswijk/Rivierenwijk en Wilhelminapark/Oudwijk om van het aardgas af te gaan.  

Meer informatie is te vinden in:

Netcongestie

Het elektriciteitsnet kan de toegenomen vraag naar elektriciteit niet aan

De netbeheerders TenneT en Stedin kondigden in oktober 2022 netcongestie af voor onze provincie. Dit betekent dat er geen grote aansluitingen meer mogelijk zijn voor levering (door zonnevelden en windmolens) en afname (door supermarkten, grootschalige horeca, kantoren en fabrieken) van elektriciteit. Eind 2023 is een uitvoeringsprogramma elektriciteitsinfrastructuur en netcongestie verschenen, waarin de impact van de netcongestie en de aanpak ervan zijn beschreven. Op dit moment vinden in regionaal verband gesprekken plaats over het nemen van maatregelen om te voorkomen dat er ook netcongestie ontstaat op het niveau van kleinverbruikers. Bij een stop op kleinverbruikaansluitingen vallen de woningbouw en de verduurzaming stil. Dit is een reëel scenario.

Meer informatie is te vinden in:

Ontwikkelingen in het landelijke beleid, wetgeving en lobby

Met de val van het kabinet in 2023 is het tempo van de uitvoering van het landelijke Klimaatbeleid en aangekondigde regelgeving verder vertraagd, ondanks dat door een gezamenlijke lobbyinzet van VNG, G4 en G40 de meeste wetten en regelingen van het Klimaatbeleid niet controversieel zijn verklaard. Alle afspraken uit 2022 over het uitfaseren van de energielabels E, F en G bij huurwoningen, de verplichting voor zon op dak bij nieuwbouw en de aanscherping van de erkende energiemaatregelenlijst (EML) voor bedrijven blijven staan.  

In Europa is het klimaatpakket ‘Fit for 55’ in 2023 zo goed als afgerond in de besluitvorming. Het pakket bevat een reeks voorstellen om de EU-wetgeving aan te passen aan de klimaatdoelen, namelijk een reductie van 55% CO2 uitstoot in 2030. De voorstellen uit deze Europese wetgeving moeten de komende jaren in Nederland worden geïmplementeerd, zoals bijvoorbeeld een renovatiedoelstelling voor maatschappelijk vastgoed en afspraken om de planprocessen voor duurzame energie te versnellen. Het Rijk gaat in 2024 aan de slag met de implementatie van de Europese regelgeving.

De nieuwe samenstelling van de Tweede Kamer verandert onze inzet op de lobby voor het energie-en klimaatbeleid niet. De gewenste aanpassingen in wet- en regelgeving blijven nodig om de energietransitie te versnellen. Er zijn nog steeds onvoldoende garanties over de betaalbaarheid van de energietransitie voor het merendeel van de mensen, ondanks bijvoorbeeld de beschikbaarheid van rijkssubsidies voor warmtenetten (WIS: warmtenetten investeringssubsidies). De komende tijd zetten we samen met VNG, G4 en G40 in om een eerlijker speelveld voor de collectieve warmte-oplossingen te maken.

Het kabinet stelde in 2023 het Nationaal Plan Energiesysteem (NPE) vast. Er zijn vijf richtinggevende keuzes vastgelegd om duidelijk aan te geven over hoe we tot een betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam energiesysteem kunnen komen: 

  1. Maximaal aanbod: Maximale inzet op aanbod van duurzame energie en energie-infrastructuur.
  2. Energiebesparing: Besparen als belangrijke hoeksteen van het energiebeleid.
  3. Slim inzetten energie en infrastructuur: Schaarse energie en infrastructuur worden ingezet waar dit het meest nodig is vanuit systeemperspectief.
  4. Internationale samenwerking: Sterke internationale samenwerking en maximaal verbonden energiesysteem.
  5. Samen sturen: Met burgers en bedrijven, met ruimte voor participatie en initiatief.

Het NPE zal vijfjaarlijks worden herzien. Het is aan het volgende kabinet om het plan te vertalen naar aanvullend beleid vanuit de overheid, om deze richtinggevende keuzes handen en voeten te geven.   

Klimaatpanel

We hebben in 2023 vijf bijeenkomsten gehouden met het Klimaatpanel (in uitvoering van motie 2022/100). De thema’s waarmee het panel aan de slag ging, zijn energie besparen, een Groene stad, Buurtaanpak aardgasvrij, mobiliteit en de Klimaatvisie. We vroegen het Klimaatpanel mee te denken over de praktische uitwerking van onze ambities, het gemeentelijk aanbod en de manier waarop we daarover communiceren met inwoners. We hebben de input van het Klimaatpanel getoetst bij jeugdpanel YoungMinds en via een brede online toetsing op DenkMee. We zien dat deze gecombineerde input ons helpt om concreter, directer en aansprekender aan te sluiten op wat Utrechters zoeken aan informatie en handelingsperspectief om zelf aan de slag te gaan. Bijvoorbeeld om stappen te zetten om energie te besparen en de woonomgeving te vergroenen. Ook zien we dat geïnformeerd zijn over beleid, zoals de Buurtaanpak en mobiliteit, uitnodigt om structureel mee te denken over hoe we dat nog beter kunnen doen.

Klimaatpanel

 

 

Inhoud
2.1 Effect in de stad