5. Inburgeraars en (financiële) zelfredzaamheid

In dit hoofdstuk:

• Enquêteresultaten over (financiële) zelfredzaamheid 
• Resultaten interviews inburgeraars over hun ervaringen met (financiële) zelfredzaamheid 
• Resultaten interviews professionals over hun perspectief op (financiële) zelfredzaamheid van inburgeraars

5.1    Enquêteresultaten (financiële) zelfredzaamheid

In deze peiling hebben we inburgeraars vragen gesteld over hun financiële situatie en -zelfredzaamheid. In een enkel geval presenteren we dit naast het antwoord van Utrechters in 2023. De andere vragen zijn niet eerder op dezelfde manier aan Utrechters gesteld. Deze paragraaf geeft een overzicht van de antwoorden van asielstatushouders en gezinsmigranten in deze peiling. Dit geeft informatie over hoe zij hun financiële situatie en -zelfredzaamheid beoordelen.

5.1.1 Financiële zelfredzaamheid

Figuur 5.1 – Aandeel inburgeraars met problemen in het dagelijks leven door de financiële situatie

• Van de asielstatushouders in deze peiling geeft 54% aan problemen in het dagelijks leven te ervaren door hun financiële situatie. 
• Van de gezinsmigranten in deze peiling geeft 22% aan problemen in het dagelijks leven te ervaren door hun financiële situatie.

5.1.2 Hulp bij geldzaken

Figuur 5.2 – Ontvangt hulp bij geldzaken en administratie omdat het zelf niet lukt

• Van de asielstatushouders in deze peiling ontvangt 41% hulp bij geldzaken en administratie omdat het zelf niet lukt. 
• Van de gezinsmigranten in deze peiling ontvangt 19% hulp bij geldzaken en administratie omdat het zelf niet lukt. 
• 12% van de Utrechters ontvangt hulp bij geldzaken en administratie omdat het zelf niet lukt. 
• Van de asielstatushouders in deze peiling wil 22% graag hulp bij geldzaken en administratie maar weet niet waar het die kan krijgen. 
• Van de gezinsmigranten in deze peiling wil 19% graag hulp bij geldzaken en administratie maar weet niet waar het die kan krijgen. 
• 37% van de asielstatushouders en 62% van de gezinsmigranten in deze peiling geeft aan geen hulp nodig te hebben bij geldzaken en administratie.

Figuur 5.3 – Aandeel inburgeraars met problemen in het dagelijks leven door het niet kunnen vinden van de juiste organisatie wanneer men hulp nodig heeft

• Van de asielstatushouders in deze peiling geeft 41% aan problemen in het dagelijks leven te ervaren door het niet kunnen vinden van de juiste organisatie wanneer men hulp nodig heeft. 
• Van de gezinsmigranten in deze peiling geeft 33% aan problemen in het dagelijks leven te ervaren door het niet kunnen vinden van de juiste organisatie wanneer men hulp nodig heeft. 

5.2    Resultaten interviews inburgeraars over (financiële) zelfredzaamheid

Aan de geïnterviewde inburgeraars is gevraagd hoe het gaat met het regelen van hun financiën. Als het goed gaat, is gevraagd hoe ze dat aanpakken. Als het slecht gaat, is gevraagd naar de oorzaken en uitleg over wat ze lastig vinden. Ook is gevraagd of ze al hulp en/of ondersteuning krijgen en hoe dat verloopt.

Overeenkomend met de enquête resultaten blijkt ook uit de interviews dat (financiële) zelfredzaamheid van de respondenten persoonsafhankelijk is en varieert van ‘beheersbaar’ of goed tot een uitdaging. Meerdere inburgeraars geven aan dat ze weinig geld hebben en dat uitkeringen en inkomensondersteuning vaak nauwelijks toereikend zijn om te voorzien in basisbehoeften. Zo heeft de financiële situatie een negatieve invloed op het gevoel van vrijheid en welzijn, aangezien er vaak geen ruimte is voor vrijetijdsactiviteiten, wat kan leiden tot gevoelens van isolatie: “Door financiële tegenspoed voel ik me beperkt en ongemakkelijk. Ik kan veel dingen niet doen die mensen normaal gesproken willen doen, zoals vrienden bezoeken of sociale activiteiten ondernemen, wat mijn sociale integratie negatief beïnvloedt en waardoor ik me meer geïsoleerd voel.”

Ook spelen verschillen in culturele gebruiken ten aanzien van financiën een rol. Zo benoemen een aantal inburgeraars dat ze hun familie in het land van herkomst soms financieel ondersteunen. Of wordt het belang van gastvrijheid in hun cultuur benoemd: “in onze cultuur is het ook zo dat als je iemand ergens uitnodigt, jij de rekening betaalt. Of als je met je vriendin uitgaat, is de rekening altijd voor de man. Ik moet leren omgaan met culturele verschillen in uitgaven. Gelukkig is er Tikkie!”

Daarnaast moeten sommige inburgeraars wennen aan het regelen van (financiële) zaken in een nieuw land. Zo geeft twee op de vijf asielstatushouders (41%) en een derde van de gezinsmigranten (33%) aan problemen te ervaren bij het vinden van de juiste organisaties als zij hulp nodig hebben. En moet men soms wennen aan het bekostigen van de gezondheidszorg in Nederland. In het land van herkomst was dit anders geregeld, waardoor zij door rekeningen voor de huisarts of tandarts voor onverwachte kosten kunnen komen te staan. 

De behoeften aan de mate en vorm van (financiële) ondersteuning en/of begeleiding lopen erg uiteen en zijn wederom persoonsafhankelijk. Een (grote) groep inburgeraars ontvangt wel enige vorm van ondersteuning bij het regelen van gelzaken en administratie (42% asielstatushouders en 19% gezinsmigranten). Sommigen worden geholpen door partner of familie, anderen geven aan dat zij bij DUO terecht kunnen voor een (extra) lening of hebben ze een contactpersoon bij de gemeente of VluchtelingenWerk voor hulp. Gezinsmigranten kunnen vaak op de steun van hun partner rekenen, waardoor zij minder acute financiële druk ervaren. Een eigen inkomen blijft echter ook voor hen belangrijk. 
 

5.3    Resultaten interviews professionals over (financiële) zelfredzaamheid

Ook professionals geven aan dat de (financiële) zelfredzaamheid erg persoonsafhankelijk is. Er zijn initiatieven als het Huishoudboekje, maar in hoeverre inburgeraars daar behoefte aan hebben, verschilt van persoon tot persoon. Dit maakt dat de regelgeving hierover gaandeweg is aangepast: waar het eerst verplicht was om deel te nemen, is het nu enkel verplicht om het aan te bieden. 

Ook met betrekking tot de (financiële) zelfredzaamheid wordt er een verschil gemerkt tussen asielstatushouders en gezinsmigranten. De partner van gezinsmigranten kan hen al gemakkelijker wegwijs maken in de omgeving, dit voordeel hebben asielstatushouders niet: “Gezinsmigranten hebben vaak een Nederlandse partner die het wel goed weet, dan is het makkelijker om bij de juiste organisatie uit te komen. Veel statushouders moeten alles nog leren.” Dit is ook terug te zien in het verschil in aandeel gezinsmigranten dat een ondersteuningsbehoefte heeft. In de enquête geeft ruim de helft van de gezinsmigranten (62%) aan geen hulp nodig te hebben bij geldzaken of administratie. 

Daarnaast merken professionals dat sommige inburgeraars moeten wennen aan het regelen van de financiën in een nieuw land als Nederland. Dat heeft enerzijds te maken met het leren kennen van de financiële en organisatorische netwerken. Zo zegt een professional: “Het duurt bij veel statushouders nog best lang voordat ze begrijpen van, oja, de gemeente is een hele grote organisatie, en niet elke afdeling weet van elkaar wat ze doen. Ik krijg ook heel vaak vragen die wel voor de gemeente bedoeld zijn, maar niet zozeer voor mij. Het duurt best een tijd voordat ze het door hebben. Ik kan me wel voorstellen dat in hun ervaring ze niet zo goed weten waar ze naar toe moeten, en dat wat lastiger gaat.” 

Anderzijds heeft het ook te maken met culturele verschillen in het omgaan met financiën. Dit werd door inburgeraars zelf al aangegeven en wordt ook door professionals herkend. Als voorbeeld wordt de ‘financiële verplichting’ naar de familie genoemd en de gastvrijheid, wat zich bijvoorbeeld vertaalt naar het verzorgen van uitgebreide etentjes. Of: “Financiële zorgen komen ook snel bovendrijven: geen lening willen hebben i.v.m. geloofsovertuiging, waarbij je geen rente wil betalen maar het zelf ook niet kunnen betalen.”