10. Duurzame leefomgeving: geluidhinder
10.1 Inleiding
De kwaliteit van een woon- en leefomgeving wordt mede bepaald door geluid. Hoe geluid ervaren wordt, verschilt per persoon. Wat de ene persoon als aangenaam ervaart, kan iemand anders als hinderlijk ervaren. In een stad als Utrecht is altijd sprake van een zekere mate aan omgevingsgeluid. Overmatige hinder van geluid en trillingen kan echter ziek maken. Mensen kunnen last hebben van geluid of trillingen en daardoor bijvoorbeeld slechter slapen. Trillingen kunnen bewoners een gevoel van onbehagen geven. Dat willen we verbeteren of - nog beter - voorkomen. Naast het meetbare aantal decibel bepalen ook andere zaken of geluid en trillingen hinderlijk zijn of niet. De plek, het tijdstip en de situatie bepalen ook de beleving. Gezond stedelijk leven betekent dat we onze inwoners een fijne en gezonde woonomgeving willen bieden. En dat onze kinderen opgroeien in een leefbare stad, levendig maar zonder té veel lawaai of trillingen. Onze missie is: “Wij staan en gaan voor het verbeteren van geluidskwaliteit en voorkomen van trillinghinder. Wij richten ons hiermee op een gezonde en leefbare bestaande en nieuwe stad.”
Er zijn wettelijke normen, bijvoorbeeld voor geluidbelasting bij nieuwe ontwikkelingen en voor geluidoverlast van bedrijven. Daarnaast zijn er lokale ambities ten aanzien van het geluidniveau in de Beleidsnota Geluid en Trillingen, het actieplan Geluid en de nota Volksgezondheid vastgelegd.
Utrecht maakt elke vijf jaar een actieplan Geluid. In 2019 is een actieplan opgesteld waarin knelpunten zijn gelokaliseerd en maatregelen zijn voorgesteld. Deze maatregelen bestaan voornamelijk uit het verlagen van de maximumsnelheid (invoeren 30 km/u-gebieden) en het toepassen van een geluidreducerend asfalt. In 2024 stellen we een nieuw Actieplan geluid op.
In 2024 is geluidsreducerend asfalt aangebracht op de volgende wegen:
Robert Kochplein: 6.300 m2
Ghandiplein: 9.800 m2
10.2 Geluidskaart Utrecht 2021
Figuur 10.2.1 Geluidskaart van Utrecht 2021
Bron: http://utrechtmilieu.nl/geluidskaarten/
In 2022 heeft de gemeente Utrecht het geluid in de stad (als gevolg van industrie, weg- en railverkeer) in kaart gebracht. De gekleurde contouren laten zien waar geluidniveaus boven de 55 dB zijn. De niet-gekleurde gebieden laten zien waar het stiller is dan 55 dB. 55 dB is de wettelijke waarde waarboven geluid in kaart moet worden gebracht (volgens de Europese Richtlijn Omgevingslawaai). De geluidkaart laat zien dat vooral (snelrijdend) verkeer zorgt voor de hoge geluidniveaus. Ongeveer 55% van de Utrechters woont op een locatie waar meer dan 55 dB aan geluid van wegverkeer heerst. Circa 3% woont langs een spoorlijn met dergelijke hoge geluidniveaus. De hoogste geluidniveaus worden gemeten bij de drukke stadswegen en de snelwegen. Elke vijf jaar wordt een nieuwe geluidkaart gemaakt. De volgende geluidkaart (over het jaar 2026) verschijnt in 2027.
10.3 Geluidshinder: algemene beleving
Figuur 10.3.1 Geluidshinder: algemene beleving
Uit de Inwonersenquête blijkt dat 83% van de Utrechters in 2023 wel eens (soms of vaak) geluidoverlast ervaart. Dit aandeel is gelijk met 2021. De 5 jaren daarvoor is het aandeel gestegen. In 2016 en 2017 was het 79% en in 2018 en 2019* 80%*.
In 2023 heeft 30% van de Utrechters vaak last van verkeerslawaai (2021: 30%, 2019: 28% en 2018: 29%). Daarnaast heeft 24% van de Utrechters vaak last van ander lawaai. Dit is een stijging ten opzichte van 2021* (22%).
-------------
* Er zijn geen gegevens over 2020, 2022 en 2024 omdat de inwonersenquête vanaf 2020 tweejaarlijks is.
10.4 Geluidshinder: wegverkeer per wijk
Figuur 10.4.1 Geluidshinder: wegverkeer
Bewoners van Overvecht geven in 2023 het vaakst aan dat zij last hebben van verkeerslawaai (39%). In 2021* was dit West (39%). Inwoners van Vleuten-De Meern hebben hier het minst vaak (20%) last van. In 2021* was dit ook Vleuten-De Meern (20%). Als we de jaren 2011 en 2023 met elkaar vergelijken, dan zien we dat overlast door verkeerslawaai in de Utrechtse wijken is toegenomen. In vergelijking met 2021 is de ervaren overlast in West, Noordwest, Binnenstad en Vleuten-De Meern afgenomen. In de overige wijken is de ervaren overlast toegenomen: Overvecht, Noordoost, Oost, Zuid, Zuidvest en Leidsche Rijn.
-------------
* Er zijn geen gegevens over 2020, 2022 en 2024 omdat de enquête vanaf 2020 tweejaarlijks is.
10.5 Woningsaneringen vanwege geluid
In Utrecht zijn alle prioritaire woningen met een geluidsbelasting door wegverkeer boven de 70 dB in het verleden gesaneerd, dat wil zeggen, van extra gevelisolatie voorzien. Daarmee bleef nog een voorraad saneringsgevallen over in een categorie die tot 10 dB lager lag.
De saneringsregeling voor verkeerslawaai is met de komst van de Omgevingswet drastisch versoberd: de drempelwaarde voor verplichte sanering is op 70 dB gelegd. Hierdoor komen er nog maar nauwelijks woningen in aanmerking voor sanering. Utrecht heeft daarop tijdig geanticipeerd door voor de hele voorraad saneringswoningen vanuit de Wet geluidhinder nog tijdig subsidie aan te vragen bij het rijk. Dit betreft circa 5.000 woningen. De komende jaren wordt deze sanering uitgevoerd onder de oude regels.
In 2024 zijn van het Rijk voorschotsubsidies voor de uitvoering van de lopende saneringsprojecten binnengekomen. Er zijn 174 woningen bezocht en onderzocht bij de Balijelaan en de 't Goylaan. We brengen in kaart welke maatregelen per woning nodig zijn. Of woningen van geluidsisolerende maatregelen worden voorzien, is afhankelijk van de bestaande isolatie van de woning. Wanneer een woning al voldoende isolatie heeft, hoeven geen maatregelen meer worden getroffen. Vervolgens worden deze onderzoeken gecontroleerd door het Ministerie waarna zal gaan blijken welke woningen een aanbod zullen krijgen voor aanvullende isolatie. De lopende projecten gaan vervolgens naar de aanbestedings- en uitvoeringsfase.
10.6 Meldingen geluidsoverlast bedrijven
Figuur 10.6.1 Meldingen geluidsoverlast bedrijven
Toelichting figuur: vanwege de overgang naar een nieuw systeem in 2024 is er in de registratie van meldingen geen uitsplitsing zoals voorheen te maken. Voorgaande twee jaren werd er uitgesplitst naar ‘overtreding’, ‘geen overtreding’, ‘afhandeling onbekend/ niet afgesloten’ en ‘behandeling niet bij gemeente’. Dit jaar rapporteren we alleen op categorie (bedrijven, horeca, bouwlawaai en evenementen).
In 2024 zijn er 951 meldingen gedaan over geluidoverlast door bedrijven. Het aantal meldingen over geluidsoverlast door bedrijven laat de afgelopen jaren schommelingen zien en varieert tussen de 700 en 1.100. Hier is geen eenduidige verklaring voor, wel is bekend dat de weersomstandigheden invloed hebben. Een deel van de meldingen gaat over religieuze uitingen, zoals gebedsoproepen en het luiden van kerkklokken; echter, deze zijn uitgezonderd van regelgeving. Ook gaan veel meldingen over muziekoverlast van horeca. Andere meldingen die we geregeld zien betreffen bijvoorbeeld ventilatie- of koelingsapparatuur en alarmgeluid.
Daarnaast zijn er in 2024 479 meldingen gedaan over versterkt geluid bij evenementen. Deze meldingen werden voorheen niet gespecificeerd bijgehouden, waardoor het lijkt alsof er een grote toename in aantal meldingen is.
Voor alle meldingen geldt dat toezichthouders controleren op de regels en geluidsnormen door metingen uit te voeren. Bij overtredingen treden we op. Soms ervaren bewoners hinder, terwijl een bedrijf of evenementorganisator zich wel aan de regels houdt. Alle meldingen komen in het systeem en kunnen samen aanleiding geven om het beleid te evalueren. Bij veel meldingen over één specifiek evenement kunnen bijvoorbeeld bij een volgende editie ervan vooraf verbeterde afspraken helpen om overlast zo veel mogelijk te voorkomen.
10.7 Overlast Schiphol
Figuur 10.7.1 Meldingen geluidsoverlast Schiphol
Door mensen in de gemeente Utrecht zijn in 2024 4.420 meldingen gedaan over geluidoverlast door vliegverkeer van en naar Schiphol. Deze meldingen zijn gedaan door 240 verschillende melders. Net als vorig jaar is zowel het aantal meldingen als melders toegenomen. In 2023 werden er 3.530 meldingen gedaan door 185 verschillende melders. Het aantal meldingen per persoon in 2024 is met afgerond 18 bijna gelijk aan 2023 (afgerond 19 meldingen per persoon).
Er is een stijging in het aantal meldingen zichtbaar vanaf 2021. In 2020 en, in mindere mate, in 2021 zijn substantieel minder vliegtuigbewegingen van en naar Schiphol uitgevoerd vanwege de COVID-19 reismaatregelen.
10.8 Trillingen
Figuur 10.8.1 Meldingen overlast door trillingen
In 2024 werden 20 meldingen van overlast door trillingen gedaan bij de gemeente Utrecht. Dit is een afname ten opzichte van 2023, toen er 28 meldingen gedaan zijn. Het aantal in 2024 is gelijk aan het aantal meldingen van 2022. Meldingen van trillingen gaan voornamelijk over heiwerkzaamheden bij de nieuwbouw van woningen. Ook kunnen zwaar verkeer, sportscholen en nabij gebouwen geplaatste apparatuur trillingen veroorzaken. Meldingen door trillingen worden door de gemeente getoetst aan wet- en regelgeving.
In 2024 heeft ProRail 3 klachten ontvangen over trillingshinder van treinen. Twee meldingen kwamen van bewoners naast het spoor richting het Spoorwegmuseum. De andere melding kwam uit de omgeving van het Centraal Station.