6. Groene leefomgeving: exoten
6.1 invasieve exoten
Invasieve exoten zijn planten, zoals de Aziatische duizendknopen en de Reuzenberenklauw, die van nature niet in Nederland voorkomen. Deze uitheemse soorten kunnen door vestiging en verspreiding in Nederland de inheemse soorten overwoekeren en daarmee de biodiversiteit aantasten.
Invasieve exoten kunnen planten en dieren zijn en op het land en in het water voorkomen.
Het is niet te voorkomen dat invasieve exoten zich binnen de gemeentegrenzen vestigen. Het is onwenselijk dat ze schade aanrichten. Vroegtijdig en actief ingrijpen is noodzakelijk om verspreiding van de exoten en eventuele schade te voorkomen en/of te beperken.
De bestrijding van invasieve planten-exoten is een vast onderdeel van de reguliere werkzaamheden in groen- en wateronderhoud van de gemeente. We bestrijden een aantal invasieve exoten. De Aziatische duizendknopen (Japanse duizendknoop, Sachalinse duizendknoop en Boheemse duizendknoop) bestrijden we, omdat deze extreem invasief zijn: ze overwoekeren de inheemse soorten. De bestrijding van invasieve exoten in het water is een verantwoordelijkheid van waterschappen en gemeente afhankelijk van de beheersituatie.
De Reuzenberenklauw bestrijden we, omdat deze gezondheidsklachten voor mensen kan opleveren. Daarnaast is de Reuzenberenklauw opgenomen in de Europese verordening ‘Invasieve Uitheemse soorten’. Dit betekent dat de soort actief bestreden moet worden. De Reuzenberenklauw verspreidt zich door verwaaiend zaad. We maaien de Reuzenberenklauw tweemaal per jaar als deze in bloei komt. Hierdoor voorkomen we zaadvorming en verdere verspreiding. We gebruiken geen chemische bestrijdingsmiddelen.
De Aziatische duizendknopen verspreiden zich met name door menselijk handelen. Locaties waar Aziatische duizendknopen voorkomen worden van april tot en met september, afhankelijk van de groeilocatie, een aantal keer gemaaid om de planten uit te putten.
De groeilocaties van invasieve exoten zijn vastgelegd op kaarten. Deze kaarten worden gedurende het groeiseizoen bijgewerkt, waarbij eventuele nieuwe locaties worden toegevoegd. Deze werkwijze zorgt ervoor dat we een goed overzicht hebben van waar invasieve exoten voorkomen. In 2023 zijn de 145 groeilocaties waar de Reuzenberenklauw voorkomt gelijk gebleven ten opzichte van 2022. In 2023 zijn de 135 groeilocaties waar de Aziatische duizendknoop voorkomt gelijk gebleven ten opzichte van 2022. Het aantal groeilocaties is de afgelopen jaren stabiel.
Voor wat betreft de invasieve exoten in het oppervlaktewater werkt de gemeente intensief samen met het waterschap Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) om invasieve exoten in het water aan te pakken. Ook de provincie zet zich in om de vestiging van nieuwe invasieve exoten tegen te gaan.
In Leidsche Rijn, Vleuten-de Meern en bij de Minstroom en Zilveren Schaats is op meerdere plaatsen de invasieve exoot Ongelijkbladig Vederkruid aanwezig. Deze woekerende waterplant is niet alleen een bedreiging voor de biodiversiteit in het water maar kan ook nadelig zijn voor de aan- en afvoer van water. In 2023 is door HDSR en de gemeente Utrecht samen een pilot in de Eschersingel uitgevoerd. Door na de baggerwerkzaamheden inheemse soorten uit te zetten en een aangepast maairegime toe te passen. Helaas heeft deze aanpak geen effect gehad. Het waterschap blijft samen met de gemeente alert op de aanwezigheid van Ongelijkbladig Vederkruid en onderzoekt nieuwe beheermaatregelen.
De waterwaaier is een andere invasieve exoot die is aangetroffen in het oppervlaktewater bij de Zilveren schaats. HDSR monitort het voorkomen en zorgt voor de verwijdering. Meer informatie op Water en de natuur - HDSR.
HDSR heeft in de Minstroom en de Zilveren Schaats de aanwezige exoten (Cabomba) specifiek bestreden. Met wat vooralsnog lijkt op een goed resultaat.
Bij het verwijderen van exoten zorgt HDSR dat er geen plantenresten na verwijdering achterblijven omdat die anders weer kunnen gaan uitgroeien.
Een andere exoot die voor veel overlast zorgt is de Amerikaanse Rivierkreeft. Deze zoetwaterkreeft kan het ecologisch evenwicht in het water verstoren doordat de kreeft alle waterplanten opeet en de grond omwoelt. Gevolg is een troebel water zonder begroeiing. Naar een effectieve bestrijding wordt door HDSR en de provincie onderzoek gedaan. De Gemeente Utrecht volgt het onderzoek van deze partijen. Tot op heden is er landelijk geen effectieve bestrijding van deze rivierkreeften voor handen.
