2. Voedsel
2.1 Inleiding
Voedsel op de stedelijke agenda
In Utrecht vinden we dat iedereen een eerlijke kans moet krijgen op een gezonde en duurzame voedselomgeving. Daarom werken we o.a. samen met een groot aantal partijen in de City Deal Gezonde en Duurzame Voedselomgeving (2021-2025). Het doel van deze City Deal is om de versnelling te realiseren naar een gezond en duurzaam voedselsysteem. Waar de bevolking in 2030 meer plantaardig voedsel eet. De doelen richten zich op:
- Ontwikkelen en implementeren van instrumenten om de voedselomgeving gezonder en duurzamer in te richten;
- Gezonde en toekomstbestendige voedselcultuur en -routines creëren;
- Vergroten van het aandeel lokaal voedsel in het dagelijks menu.
In Utrecht richten we ons vooral op het eerste spoor. We ontwikkelen samen met de City Deal een juridisch instrumentarium om gemeenten handvatten te geven om te kunnen sturen in het voedselaanbod. Dit doen we door voedselscores te meten in de stad. Hiermee kunnen we de mate van (on)gezond aanbod in een bepaald gebied vaststellen.
Daarnaast loopt een pilotproject in Cartesius. Hier komen verschillende voorzieningen waar eten verkocht wordt (bijvoorbeeld een foodhallsupermarkt en horecagelegenheden). Door betrokken te zijn bij ruimtelijke ontwikkelingen leren we wat de gemeente kan doen om te sturen op een gezonde voedselomgeving bij deze ontwikkelingen. De ervaringen in Utrecht en andere steden zijn relevant voor nieuwe wetgeving waarmee aanbieders van ongezond voedsel geweerd kunnen worden, bijvoorbeeld in de directe omgeving van scholen.
De gemeente ondersteunt het initiatief voor de ontwikkeling van de eetbare wijk Rijnvliet met een voedselbos. Samen met bewoners is groen aangeplant dat bewoners kunnen eten en verwerken tot producten. Met het Europese project Cultivate leren we samen met andere Europese steden hoe we voedseldeelinitiatieven in de stad kunnen versterken. Het doel is het stimuleren van meer eetbaar groen in alle wijken.
Foto 2.1.1 voedselbos Rijnvliet Fotograaf: Iris Wijnwaarde
2.2 Gezond Gewicht op School & tegengaan van voedselverspilling
Figuur 2.2.1 aantal Utrechtse kinderen dan een gezonde schoollunch ontvangt
Scholen zijn belangrijke plekken om verschil te kunnen maken in de levensstijl en het voedingspatroon van kinderen. Daarom biedt de gemeente kinderen gezonde schoollunches aan op scholen (zowel speciale als reguliere scholen) waar kinderen zitten die dat het hardst nodig hebben. In 2022 werd dit aan ongeveer 500 kinderen aangeboden. Op sommige scholen in combinatie met voedseleducatie. Het gaat in 2023 om ongeveer 850 kinderen op zes scholen (binnen het programma Gezond Gewicht op School). In 2024 is dit aantal verder gestegen naar ongeveer 2.200 kinderen op 10 scholen. Waar mogelijk wordt de gezonde, vegetarische schoollunch en voedseleducatie gecombineerd met beweging en betrokkenheid van ouders. De aantallen voor 2024 zijn al bekend omdat de subsidie om in 2024 aan de slag te gaan eind 2023 is uitgezet bij scholen.
In de Visie Utrecht Circulair 2050 is voedsel benoemd als belangrijke sector. Om de ambities voor een circulaire stad te realiseren werken we aan het tegengaan van voedselverspilling en stimuleren van hergebruik van voedselreststromen. Dat wordt in de beleidsnota verder uitgewerkt.
In de SDG-agenda (Sustainable Development Goals) wordt in SDG 2 toegewerkt naar een halvering van de voedselverspilling in 2030 ten opzichte van 2015. Dat sluit ook aan bij de Nederlandse ambitie om in 2030 voedselverspilling ten minste te halveren (ten opzichte van 2020). Utrechtse ondernemers zoals Voedsel surplus, Buurtbuik, restaurant The Green House, Greendish, Funghi Factory en de Clique werken aan het hergebruik van voedselrestanten en verwerking van reststromen tot nieuwe producten. En er zijn diverse Utrechtse ondernemers aangesloten bij het initiatief Too Good To Go dat voedsel dat niet meer verkocht kan worden aanbiedt tegen een lage prijs.
2.3 Biologisch, fairtrade en stadslandbouw
Figuur 2.3.1 percentage Utrechters dat soms of vaak milieu probeert te sparen door:
75% van de Utrechters koopt wel eens fairtrade of biologische producten om milieu en energie te sparen. In 2021 was dit 80% en in 2019 76%. Vier op de tien inwoners kopen wel eens groente of fruit van stadslandbouw of verbouwen dit in eigen (moes)tuin om deze reden. In 2021 was dit aandeel 42% en in 2019 38%. Ruim acht op de tien (81%) Utrechters geven aan dat zij geen of minder vlees eten om milieu en energie te sparen. In 2021 was dit 84% en in 2019 82%. In 2014 ging het nog om 67% van de Utrechters.